Kinderopvangtoeslag: Onbegrip over ‘onbarmhartig’ stadhuis
Toen zijn partner ziek thuis kwam te zitten, wist Stefan Alberts niet dat hun recht op kinderopvangtoeslag verviel. Vier partijen verbazen zich over de ‘onbarmhartige’ opstelling van de gemeente in de zaak.
Stefan Alberts (45) heeft ze nog, de brieven die hij een paar jaar geleden ontving van de Belastingdienst. Ruim 17.000 euro aan kinderopvangtoeslag moesten hij en zijn vriendin terugbetalen. Terwijl elke euro naar de opvang is gegaan. Het is een kwestie van het verkeerde loket, vertelt Alberts, bewoner van de Vruchtenbuurt. Hun oudste kind ging al naar de opvang toen zijn vriendin ziek thuis kwam te zitten. Daarmee verviel hun recht op de toeslag; de fiscus vergoedt de kinderopvang alleen als beide ouders werken – uitzonderingen daargelaten.
Maar niemand die dat Alberts en zijn partner vertelde. Pas anderhalf jaar later, toen een gespecialiseerde belastingadviseur hun zaak onder de loep nam, kwam de aap uit de mouw. “Ik viel om van verbazing,” zegt hij. “Ik heb er geen seconde bij stilgestaan. In hoeverre had je van mij – met twee kinderen en een zieke vriendin thuis – mogen verwachten dat ik wist dat we de kinderopvangtoeslag moesten stopzetten?” Netjes informeerde hij de Belastingdienst. Binnen een week lagen de blauwe enveloppen op de deurmat.
Wirwar
Gezinnen die in de wirwar van regelgeving buiten de boot vallen, kunnen bij de gemeente terecht. Kan een ouder bijvoorbeeld door een gevangenisstraf, burn-out of depressie niet werken of voor de kinderen zorgen, dan vergoedt de gemeente – tijdelijk en deels – de kinderopvang. Sociaal Medische Indicatie (SMI) heet deze regeling. “Die is bedoeld voor de gevallen die ertussen vallen, maar evident niet zonder kinderopvang kunnen,” zegt raadslid Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP).
Ik heb er geen auto van gekocht, hè?! Alles is naar de opvang gegaan. We hebben de facturen liggen.
Na zijn ontdekking klopte Alberts aan bij de gemeente. De keuringsarts gaf zijn vriendin een medische indicatie. Het gezin kreeg weer kinderopvangtoeslag, nu via het stadhuis. Maar: de gemeente weigert de 17.000 euro opvangkosten met terugwerkende kracht te vergoeden. “Ik heb er geen auto van gekocht, hè?!”, verzucht Alberts. “Alles is naar de opvang gegaan. We hebben de facturen liggen.”
In de week waarin het kabinet viel over de toeslagenaffaire stellen vier partijen in de gemeenteraad de kwestie aan de kaak. De gemeente is ronduit ‘onbarmhartig’, vinden de ChristenUnie/SGP, SP, D66 en Hart voor Den Haag/Groep de Mos. De partijen hebben schriftelijke vragen gesteld. Vorig jaar trok de SP al aan de bel. “Als je anderhalf jaar geld krijgt waar je wel recht op hebt van het verkeerde loket, dan moet het goede loket dat vergoeden,” stelt Grinwis.
Goeddunken
Sinds de toeslagenaffaire is ‘maatwerk’ het parool. Laat dat nu de bestaansreden zijn voor de SMI. Gemeenten mogen naar eigen goeddunken kinderopvang vergoeden van ouders met een indicatie. Ze krijgen daarvoor 28 miljoen euro. “Vanuit de rijksoverheid zijn er geen beperkingen, het is aan de gemeenten zelf,” zegt Michiel Blom van Significant Public. Uit recent onderzoek van dit adviesbureau blijkt dat vier op de tien gemeenten van de eigen regels afwijken bij schrijnende gevallen. Ook Den Haag kent een ‘hardheidsclausule’ die dat mogelijk maakt.
Maar op het Spui liep Alberts vast in een bureaucratisch ‘doolhof’. Hij benaderde alle raadsfracties, waarna hij uiteindelijk op gesprek kon komen bij wethouder Bert van Alphen (GroenLinks, sociale zaken). Zonder succes. ‘Het is doorgaans niet mogelijk om achteraf vast te stellen of in het verleden de noodzaak, die een sociale medische indicatie vereist, heeft bestaan,’ antwoordde de wethouder in april op SP-vragen. Die noodzaak bestond wel degelijk, pareert Alberts. “We hebben medische dossiers. De huisarts en de psycholoog zijn bij mijn vriendin langs geweest. Waar is de menselijke maat?”
De gemeente krijgt geld van het rijk om hier maatwerk toe te passen, maar doet dat niet. Ongekend.
“De gemeente stelt zich uitermate bureaucratisch op,” vindt SP-fractievoorzitter Lesley Arp. “Terwijl we van de toeslagenaffaire hebben geleerd dat de overheid niet zo kil moet zijn.” Veelzeggend, aldus de vier partijen, is de schriftelijke opmerking dat het ‘niet mogelijk is om een kind met terugwerkende kracht te laten opvangen in de kinderopvang’. “Technocratische geneuzel,” schampert Grinwis. “De gemeente krijgt geld van het rijk om hier maatwerk toe te passen, maar doet dat niet. Ongekend.”
Beknibbelen
In 2019 kregen ruim tweeduizend Haagse gezinnen kinderopvangtoeslag via de gemeente. Tegelijkertijd beknibbelt het stadsbestuur op de uitgaven. Zo is in 2018 de maximale duur gehalveerd, waardoor de kosten zijn gedaald. Het stadhuis wil dat gezinnen zo snel mogelijk uitstromen. “Maar tijdelijke situaties blijken soms permanent,” zegt onderzoeker Blom. “Het is vaak lastig deze gezinnen te laten doorstromen naar een andere regeling. Of het alternatief is duurder.”
Hij is niet uit op een confrontatie, benadrukt Alberts. “Ik vraag de gemeente om maatwerk te leveren, zoals de wet verplicht. Ik snap dat het om grote bedragen gaat, maar voor mij ook.” In een reactie benadrukt de gemeente het tijdelijke karakter van de SMI. Het is een ‘noodregeling’ voor gezinnen die in een crisissituatie zijn beland. Volgens de gemeente valt niet te zeggen dat de ‘opvangbehoefte’ in het verleden heeft bestaan. Bovendien moeten de ouders met een ‘medisch traject’ aantonen dat ze werken aan een oplossing. ‘Het toekennen met terugwerkende kracht doet teniet aan het tijdelijke karakter van de noodmaatregel.’
De ‘verkeerde’ kinderopvangtoeslag
Dat meer mensen overkomt wat het gezin Alberts overkomt, ligt voor de hand. Maar cijfers ontbreken. Wel krijgt de SP landelijk vaker signalen dat mensen in de knel komen door de ‘verkeerde’ kinderopvangtoeslag, weet raadslid Arp. “Het is heel onduidelijk,” zegt Grinwis. “Bij de ene medische kwaal heb je wel recht op toeslag van de Belastingdienst, bij de andere weer niet. Hoe moeten burgers dit weten? Het systeem is ontworpen om mis te gaan.” Alberts beaamt dat. “Als wij een gespecialiseerde adviseur moeten inhuren om erachter te komen, gaat er iets niet goed.”
Wilt u meer Haags nieuws lezen? Klik hier voor een (proef)abonnement op Den Haag Centraal. U ontvangt de krant 10 weken voor slechts 10 euro. Voor 90 euro per jaar kunt u DHC ook digitaal lezen.