Verbeelding van oorlog in ‘Framing the War’ in Beeld & Geluid Den Haag

Wat krijgen we nou met eigen ogen te zien van een oorlog? En wie bepaalt eigenlijk wat we daarover te zien krijgen in de media? Waarom wordt ons juist dit ene plaatje voorgeschoteld? Het eerste wat sneuvelt – in welke oorlogs- of conflictsituatie ook – is de waarheid. Wat die waarheid dan ook is. Met zelfbeschikking als tweede.

De verleden week geopende tentoonstelling ‘Framing the War’ in Beeld & Geluid Den Haag roept middels foto’s en spotprenten een beeld op uit de eerste honderd dagen van de ‘speciale operatie’ die Oekraïne trof. De Haagse pendant van de Hilversumse instelling, die hierin samenwerkte met het ANP en Cartoon Movement, werpt zo de vraag op hoe beeldvorming een militair conflict kan beïnvloeden.

Voor beeldvorming zijn (foto)journalisten en cartoonisten cruciaal – mits ze vrijelijk hun gang mogen gaan. De ridders van het vrije beeld moeten hun werk vaak onder moeilijke omstandigheden doen, moeten net als de bevolking zien te overleven. Zo’n fotograaf heeft maar één doel voor ogen: door één enkel (stilstaand) beeld een (deel van de) waarheid die geweld werd aangedaan, blootleggen en vastleggen.

‘Framing the War’

In thematisch gegroepeerde opstellingen (Politiek en pers, Propaganda en protest, Schuilen en vluchten, Slagveld, Invasie en 100 Dagen verder) wordt in ‘Framing the War’ duidelijk hoe de Russische indringing het erkende recht op zelfbeschikking met voeten treedt en hoe de ‘operatie’ doorsijpelt in alle vezels van het dagelijks leven van iedere Oekraïner.

[Tekst gaat verder onder afbeelding.]

Een rijtje aan gort geschoten treinstellen. | Foto: EPA/Alessandro Guerra

In beeldtaal vervat betekent dat: een jongen die een raketaanval overleefde doordat hij niet in zijn slaapkamer maar de woonkamer sliep, een rijtje van compleet aan gort geschoten treinstellen, de aangrijpende akeligheid die plaatshad in de stad Boetsja met een herdershond die naast zijn doodgeschoten baasje wacht. Of neem de tientallen verwoeste woningen die van bovenaf ‘esthetisch’ werden gefotografeerd. Ook is er de foto van een Oekraïense militair die staat bij een deel van een ballistische raket die is neergekomen in een weiland in het oosten van Oekraïne. ‘We geven de Donbas niet op,’ zegt een Oekraïense in een video die deel uitmaakt van de expositie, ‘dat zou zijn alsof je een van je kinderen afstaat om de anderen te redden.’

Ook mediaoorlog

“De Oekraïense ambassade is onze directe buur,” antwoordt Tjeerd de Boer, hoofd programmering, op de vraag naar zijn belangrijkste beweegreden voor deze tentoonstelling. “Vluchtelingen kwamen in februari hier letterlijk over de vloer. En dan help je – waar en hoe het maar kan. Temeer daar die oorlog vanaf dag één ook een mediaoorlog is.”

“In de eerste honderd dagen kwamen er driehonderdduizend foto’s binnen met als trefwoord ‘Oekraine’,” schetst Edouard van Arem, manager Foto van het ANP. “Dagelijks krijgen wij veertigduizend foto’s van over de hele wereld. Het zal duidelijk zijn dat niet alles de media haalt.” Juist daarom moet iedereen deze viering van de vrijheid van meningsvorming gaan zien in de tweede stad ter wereld van het duo ‘vrede en recht’.

Onder de titel ‘War in Ukraine: through the eyes of artists’ werden tekeningen verzameld van het Oekraïense UAComix. Ook die tekeningen werden gemaakt in de eerste oorlogsdagen. Ze werden publiekelijk geveild. De opbrengst gaat naar UAComix, het collectief van Oekraïense kunstenaars, ter ondersteuning van tekenaars en vrijwilligers in Oekraïne. Beeld & Geluid laat weten over de opbrengst ‘meer dan tevreden’ te zijn.

‘Framing the War’, t/m zondag 4 september, Museum Beeld & Geluid. Meer informatie: https://denhaag.beeldengeluid.nl

Onze redactie biedt u dit verhaal uit de Den Haag Centraal van donderdag 21 juli 2022 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.