O, o, oligarchen: ook Den Haag biedt onderdak aan oligarchengeld
Niet alleen de Amsterdamse Zuidas, ook Den Haag bood de afgelopen jaren onderdak aan oligarchengeld. Hoe machtige mannen uit Oekraïne en Rusland hier hun dubieuze zakenbelangen stalden.
Donderdag 11 maart. In de tuin van de Poolse ambassade aan de Alexanderstraat wordt de blauw-gele vlag gehesen. Het is een steunbetuiging aan Oekraïne, waar twee weken eerder het Russische leger is binnengevallen. “Onze stad is solidair met het Oekraïense volk,” spreekt burgemeester Jan van Zanen zijn gehoor toe.
De aanwezigen zullen het zich niet realiseren, maar slechts één deur verder lag de loyaliteit allesbehalve bij het Oekraïense volk. Hier, aan de Alexanderstraat 23, stonden jarenlang de zakenbelangen van ’s lands grootste oligarch en een pro-Russische presidentszoon geparkeerd.
Koertsjenko werd eens omschreven als 'de portemonnee van Janoekovitsj'
Dubieuze fortuinen
Sinds de Russische invasie van Oekraïne zijn de ogen gericht op de Zuidas, waar advocaten, fiscalisten, notarissen en trustkantoren Oost-Europese oligarchen bijstaan met het wegsluizen van hun dikwijls dubieuze fortuinen. Onder publieke druk verbreken zij nu de banden met hun Russische clientèle, dat graag gebruikmaakt van het Nederlandse belastingklimaat.
Maar ook in en rond Den Haag hebben (of hadden) oligarchen hun zakenbelangen gevestigd, zo is de afgelopen jaren gebleken uit de verslaggeving van diverse media. Niet zelden waren zij op de hand van het Kremlin. DHC brengt de voornaamste spelers in kaart.
Klik op de afbeelding om deze te vergroten. (Infografiek: hansfresen.vormgeving)
Uitzinnig paleis
In 2011 streek het zakenimperium van Oleksandr Janoekovitsj neer aan de Alexanderstraat. Oleksandr is de zoon van Viktor Janoekovitsj, op dat moment president van Oekraïne en vazal van de Russische president Vladimir Poetin. In de nasleep van het Maidan-protest tegen het Janoekovitsj-regime namen vader en zoon in 2014 de benen naar Rusland, na jaren van zelfverrijking. De kliek rond de president zou zo’n 36 miljard euro uit de staatsruif hebben verduisterd, schat de Oekraïense aanklager. Beroemd zijn de videobeelden van het uitzinnige paleis dat Janoekovitsj voor zichzelf had laten bouwen. Het is tegenwoordig een museum.
Oleksandr Janoekovitsj
Onder zijn vaders bewind boerde Oleksandr, opgeleid tot tandarts, goed. Zijn bedrijf MAKO groeide uit tot een zakenimperium dat hem een van de rijkste mannen van Oekraïne maakte. Volgens zakenblad Forbes kreeg de presidentszoon bouwaanbestedingen toegespeeld en kon hij kolen inkopen voor een vriendenprijs. Sinds 2014 staan vader en zoon op de sanctielijst van de Europese Unie.
Vanuit Donetsk strekt Oleksandr’s conglomeraat zich uit tot landen als Cyprus en de Britse Maagdeneilanden. Een sleutelrol in dit web is weggelegd voor de holding die in 2011 het levenslicht zag aan de Alexanderstraat. Hier zetelde destijds het Haagse trustkantoor ITPS, opgericht door Jacob Broers en John Willekes MacDonald. Samen met de Zwitser Felix Blitshteyn vormt hun kantoor het bestuur van de holding. Ook de dochteronderneming Artvin Holding BV, waarin Janoekovitsj junior zijn belang in Krim-champagne heeft gestald, wordt door hen beheerd.
Nu staan de gesanctioneerde bedrijven op een adres in Rijswijk.
Naweeën Sovjet-Unie
Bij hetzelfde trustkantoor deed ook de rijkste oligarch van Oekraïne jarenlang zaken: Rinat Achmetov. Zoals zovelen verwierf hij zijn eerste fortuin in de naweeën van de Sovjet-Unie toen handige zakenmannen, kleptocraten en criminelen vrij spel hadden. Ook de herkomst van Achmetov’s rijkdom is schimmig. In Oekraïne werd hij in de jaren negentig door het ministerie van binnenlandse zaken gezien als leider van een crimineel syndicaat, al is hij nooit vervolgd. Achmetov, naast staalfabrikant eigenaar van voetbalclub Sjachtar Donetsk, had een belangrijk aandeel in de opmars van de pro-Russische Janoekovitsj.
Rinat Achmetov
In Den Haag waren tot voor kort vier bedrijven van zijn staalconcern Metinvest gehuisvest. Hoe cruciaal Metinvest BV is, blijkt wel uit de bedrijfsstructuur. De holding bevindt zich in de top van de piramide, met een vermogen van bijna 12 miljard euro (in 2020). In Nederland wordt Achmetov geen haar gekrenkt, onthulde De Groene Amsterdammer onlangs. Terwijl de Zwitserse recherche invallen deed en een Britse bank rekeningen bevroor, hielp ING hem aan een miljardenlening. Sinds de Russische inval is Achmetov, wiens staalfabrieken ook in het verwoeste Marioepol staan, de helft van zijn vermogen kwijt. Hij staat aan de kant van Oekraïne.
ITPS is nu een trustkantoor in ruste, al bestuurt het op papier nog altijd de bedrijven van Janoekovitsj junior. “Het ministerie van Financiën heeft ITPS verzocht aan te blijven als bestuurder, zodat het toezicht kan houden op de gesanctioneerde bedrijven,” legt oud-medewerker Eliza den Aantrekker uit. “ITPS mag niet uittreden.” Zelf heeft ze de bestuurdersrol overgenomen bij Metinvest, dat inmiddels op de Zuidas kantoor houdt. Of ze geen probleem ziet in het schimmige verleden van haar baas, Rinat Achmetov, doet Den Aantrekker af als een ‘insinuerende vraag’.
Sergej Koertsjenko
Ook de Oekraïense mediatycoon Sergej Koertsjenko heeft belangen in de hofstad. Al op jonge leeftijd maakte hij een fortuin met de verkoop van Russisch gas dat hij via een Kremlin-gezinde oligarch voor een grijpstuiver inkocht, zo onthulde persbureau Reuters. Hij bezit mediabedrijven, een voetbalclub en was een vertrouweling van Janoekovitsj. Het hoofd van een anticorruptiecommissie omschreef hem eens als ‘de portemonnee van Janoekovitsj’.
Een deel van zijn gesanctioneerde media-imperium staat hier, op de deftige Laan Copes van Cattenburch.
Dit is een ingekorte versie van het artikel uit de krant van 7 april. Verder lezen? Koop de krant bij een van onze verkooppunten of neem een (proef)abonnement.
