Fatale vrouwen in Gemeentemuseum: ‘Sterk zijn blijft nodig’
Met ‘Femmes Fatales’ maakte het Gemeentemuseum als eerste in de modegeschiedenis een tentoonstelling over alleen vrouwelijke ontwerpers. De expositie voelt de tijdgeest feilloos aan en laat zien hoe het vrouw-zijn de makers engageert en inspireert.
Dat de tentoonstelling ‘Femmes Fatales – sterke vrouwen in de mode’ allang voor #MeToo in de maak was, getuigt ervan dat Madelief Hohé, modeconservator van het Gemeentemuseum, een fijne neus heeft voor wat er speelt.
De activistische collectie ‘We Should All Be Feminists’ van Maria Grazia Chiuri, dan net benoemd tot hoofdontwerper bij Dior, is in het najaar van 2016 het startpunt. Snel daarna duikt de roze ‘pussy hat’ op in het straatbeeld. Dit gebeurde uit protest tegen het vrouwonterende gedrag van Donald Trump en als solidair gebaar voor vrouwenrechten. Missoni neemt het statement over op de catwalk. Na de Weinstein-gate volgen vele beroemdheden.
De protestbeweging blijkt eveneens een dankbare inspiratiebron voor de vormgeving van de in historische context geplaatste expositie, volgens het vertrouwde maar inmiddels wat voorspelbare recept van artdirector Maarten Spruyt.
Een hedendaagse, vrouwelijke ontwerper op de tentoonstelling is Mary Katrantzou. | Foto: Petrovsky & Ramone
De openingsopstelling met achttiende-eeuwse galajaponnen, borden met leuzen als ‘liberté ou la mort’ en centraal een onthoofde mansfiguur onder een kartonnen guillotine staat in het teken van de Parijse moderevolutie. Tussen de oprichting van een vrouwengilde voor ‘naaisters’ eind zeventiende eeuw – als in de kleermakerij mannen nog de dienst uitmaken – en de verovering van het gehele domein van de damesmode (1781) wordt de basis gelegd voor de groeiende rol van de vrouw in de mode.
agnès b
Met een sprong in de tijd wordt daarna de verbinding gelegd met het hedendaagse handwerk van Iris van Herpen. Van haar zijn een aantal creaties te zien. “Waar haar handen stoppen, gaat de computer verder,” zegt Hohé.
“Zij benadert het vak heel technisch en dat zagen we meer in ons onderzoek naar wat de vrouwelijke ontwerper bezighoudt.” In de fraaie en inhoudelijke publicatie die bij de tentoonstelling verscheen, is niet voor niets veel plek ingeruimd voor interviews met vrouwelijke ontwerpers als Jeanne Lanvin, Madeleine Vionnet en agnès b. door modejournaliste Georgette Koning, al dan niet postuum op basis van gedane uitspraken.
We discrimineren nu eens een keer de andere kant op. Is dat wel goed?
Hohé: “Zonder te generaliseren is het hebben van een vrouwenlichaam een belangrijke bonus in het ontwerpproces. Vooral de beweeglijkheid, het feit dat je gewoon je armen op kunt tillen of in en uit een auto kunt stappen, krijgt extra aandacht.”
Focus bij Femmes Fatales
De focus ligt bij Femmes Fatales op de pioniers van de twintigste eeuw. In het eclectisch opgebouwde vervolg is er werk te zien van tegendraadse, choquerende vakvrouwen uit de eerste helft van die periode. Zoals Elsa Schiaparelli. Zij werkte als eerste met themacollecties werkte. Van haar is onder meer een zijden jurk met geborduurde paarden uit de ‘Circus Collection’ te zien is.
Maar ook de woelige jaren zestig en zeventig komen uitgebreid aan bod. Dit gebeurt met de rebelse ‘redhead’ Vivienne Westwood in een prominente rol. Ook is er een glanzende bijrol voor Nederlands eigen non-conformistische Fong-Leng.
Goedmakertje
Opvallend is de aandacht voor ontwerpster Sheila de Vries. Zij is min of meer vergeten in de overzichtstentoonstelling ‘Ode aan de Nederlandse Mode’, maar toch al jaren de vaste couturier van prinses Beatrix. Een goedmakertje, misschien.
“Al met al best een spannend onderwerp,” vindt Hohé. “We discrimineren nu eens een keer de andere kant op. Is dat wel goed?” Daarop lijkt ze met deze tentoonstelling een positief antwoord gevonden te hebben. Al doet zowel de titel als de ondertitel van de tentoonstelling wat geforceerd aan. Een femme fatale is een vrouw die haar schoonheid en seksualiteit gebruikt om mannen te verleiden. En om hen in het ongeluk te storten. Deze femme meet zich immers nog steeds met het andere geslacht. En waarom is een ‘sterke vrouw’ de uitzondering?
“Als je kijkt wat er nodig is om tegen de stroom in te gaan, moet je echt sterk in je schoenen staan. Coco Chanel had al een eigen bedrijf in een tijd dat een vrouw nog niet eens zelfbeschikkingsrecht had! En zelfs vandaag de dag zijn er nog vrouwen die niet aan hun omgeving durven vertellen dat ze studeren. Sterk zijn blijft dus nodig,” benadrukt Hohé.
‘Femmes Fatales’, t/m 24 maart 2019, Gemeentemuseum Den Haag. Meer informatie: www.gemeentemuseum.nl
Een van de hedendaagse vrouwelijke ontwerpers op de tentoonstelling is Mary Katrantzou (1983). | Foto: Petrovsky & Ramone
