Theater RAST speelt ‘Eus’: het verhaal van Özcan Akyol, zoon van een gastarbeider
Özcan Akyol, nu een bekende Nederlander, sloeg ooit op rooftocht door Europa. In de dramabewerking van zijn schelmenroman ‘Eus’ wordt zijn persoon niet verheerlijkt. “De kracht van een verhaal is dat het je bijblijft.”
Met ‘Eus’ brengt Theater RAST de gelijknamige autobiografische schelmenroman op de planken. Het relaas van Özcan Akyol is een ‘coming out’ maar ook een ‘coming of age’ à la ‘Ik, Jan Cremer’ of ‘Pietje Bell’, maar de laatste belhamel dan wel in het kwadraat.
Akyol werd in 1984 geboren als lelijk dubbeltje dat een mooi kwartje wil worden. Eus’ vader is een verschrikkelijke man, zijn moeder is volgzaam. Als Turkse jongen groeit hij in Deventer in armoede op. Hij is intelligent, toch vindt de basisschooljuf dat vwo niets voor Turken is.
In zijn roman bespreekt hij onder meer zijn baantjes en ontmoetingen met meisjes en vrouwen. Later ontdekt hij het witwassen van geld en slaat hij op rooftocht in Europa. Uiteindelijk ziet hij de koude, betonnen binnenkant van de bak. Toch wordt het ‘boeffie’ vandaag de dag op handen gedragen nadat hij in de nor voorliefde voor literatuur en schrijverij opvatte. Nu is hij een gevierd auteur, radio- en tv-maker en columnist.
Schelmenroman van Özcan Akyol
Celil Toksöz, artistiek leider van Theater RAST met en naast Şaban Ol, regisseerde de voorstelling. Hij was bezig met het bedenken van toekomstplannen voor RAST toen hij op aanraden van zijn vrouw en kinderen de schelmenroman besloot te gaan lezen.
“Akyol komt uit de onderlaag, dat fascineerde me. Bij lezing moest ik eerst denken aan ‘Roberto Zucco’ van de Franse toneelschrijver Bernard-Marie Koltès,” zegt hij, “ook een zwart reisverhaal over iemand aan de onderkant van de samenleving. Maar bij Akyol is het verhaal grijs, en loopt het niet dodelijk af. Van jongs af aan probeert hij vanuit geslagen positie terug te komen. Dat begon in het gezin waar hij opgroeide, later ook op de basisschool toen hij werd afgewezen voor het vwo. Toen is het met hem echt bergafwaarts gegaan.”
Lotgevallen
Eus’ avonturen spelen zich af in de Koekstad, maar ook in Amsterdam, Londen, Parijs en Berlijn. “Zonder met de ogen te knipperen beschrijft hij zijn lotgevallen alsof die zich afspelen in één langgerekte arbeidersstraat,” zet Toksöz uiteen.
[Tekst gaat verder onder afbeelding.]
Scène uit ‘Eus’. | Foto: Jean van Lingen
Wordt Eus tegenwoordig niet te zeer op een voetstuk geplaatst? “Mijn kompas als theatermaker gaat uit van de roman, díe breng ik op het podium, niet de persoon Özcan Akyol. De keuze voor dit stuk staat los van Eus zelf. Bij ons geen persoonsverheerlijking. Aan de hand van deze roman kun je zien wat er met iemand uit de arbeidersklasse, een jongen die geen uitweg ziet, kan gebeuren. Hij draagt de tekens van de maatschappij. Voor mij gaat het erom wat ik lees, telt het verhaal dat verteld wordt.”
Toksöz (62), die als politiek gevangene ooit vastzat in Turkije, is zelf een begenadigd verhalenverteller. “De eerste jaren van mijn studie heb ik veel geld verdiend met het vertellen van de verhalen van mijn opa en oma, in het Amsterdamse Tropenmuseum bijvoorbeeld, op scholen en bijeenkomsten. Ik houd van goede verhalen en ‘Eus’ is er zo een. De kracht van een verhaal is dat het je bijblijft.”
Dramakant
De bewerking die Don Duyns op verzoek van RAST maakte, begint vanuit de dramakant van de roman. “We zien het hoofdpersonage opgroeien vanuit de ogen van een kind. In het midden van de voorstelling schakelen we over, wordt het meer en meer de vertelling van Eus.”
De jonge Jurjen Zeelen (1997) speelt de hoofdrol. Toksöz: “Ik heb hem van dichtbij kunnen volgen omdat hij de afgelopen vier jaar op de Amsterdamse toneelschool in dezelfde klas zat als mijn zoon.” Die keuze maakt deel uit van een veelomvattend plan. “We willen bij RAST de komende tijd vooral jonge, pas afgestudeerde acteurs kansen geven. We doen niet aan typecasting, die last hebben we al zo lang gedragen, daar wil ik niet langer in meegaan. Theater is anders dan de werkelijkheid. Maar als iemand een goed acteur is, dan moet dat het criterium zijn.”
Theater RAST, ‘Eus’, dinsdag 24 januari, 20.15 uur, Theater aan het Spui; vrijdag 27 januari, 20.15 uur ,Theater Dakota. Meer informatie: www.theaterrast.nl
Onze redactie biedt dit verhaal uit de Den Haag Centraal (DHC) van donderdag 12 januari 2023 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de papieren editie van de krant Den Haag Centraal. Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.
