Expositie van acteur Greidanus: ‘Als schilder steel ik van de regisseur’

“Toneel en maskerade zijn in mijn schilderwerk heel belangrijk,” vertelt acteur Aus Greidanus, een autodidact mét veel ervaring, die nu exposeert in Pulchri.

Door

Aus Greidanus is terug in Den Haag. “In míjn Den Haag,” benadrukt hij. We zitten in de tuin van Pulchri Studio aan het Voorhout. Want dáár is de vroegere leider van Toneelgroep De Appel terug. Niet als acteur, al was hij de afgelopen maand landelijk levensgroot zichtbaar in de hoofdrol van de televisieserie ‘Swanenburg’. Pulchri geeft hem tot en met 12 september in de Klinkenberg Galeries de ruimte als beeldend kunstenaar. Met een expositie van zijn werk onder de titel ‘Het onverwachte inspireert’.

Acteur Aus Greidanus als schilder. De metamorfose zal voor velen als een verrassing komen. Maar hij is al lang met schilderen bezig. “Ik ben als kind al gaan tekenen,” vertelt hij. “Nooit een opleiding gehad, autodidact. Misschien was mijn eigenlijke talent wel dat schilderen, maar dat is nooit ontwikkeld, ik had er niet genoeg lef voor. Ik ben de toneelkant opgegaan. Ik zag kunst wel als middel om een idee over te dragen naar een publiek. En als acteur heb je het dan gemakkelijker. Omdat je iets in je handen krijgt. Je krijgt een toneelstuk, je krijgt een regisseur.”

“Als schilder sta je voor dat lege doek. ‘Een maagdelijk doek dat u aanstaart en zegt: gij kunt niets,’ heeft Van Gogh geschreven. Je moet een beetje imbeciel zijn en aanmodderen, dan wordt dat blanke doek bang voor jóú, schreef hij. Een mooi beeld voor dat zoeken. In mijn geval speelt serendipiteit een grote rol, niet van tevoren weten wat je gaat doen. Je laat het toeval meespelen. Dingen die met jou gebeuren en waar jij dan weer iets mee doet. Actie en reactie.”

Gemaskerde mensen

Theater is overigens niet ver weg. Aus Greidanus: “Toneel en maskerade zijn in mijn werk heel belangrijk. Op veel tekeningen en aquarellen zie je mensen op podia, gemaskerde mensen, leugen en waarheid. ‘De goede mens van Sezuan’ zit erin, ‘Macbeth’, ‘Hamlet’. Je ziet gekken, narren, mensen die buiten de wereld staan. Als schilder steel ik van de regisseur.”

 

“Ik heb de behoefte niet meer om een stuk vijftig, zestig keer te spelen. Het is vooral de herhaling die me tegenzit.
Aus Greidanus

Vaste bezoekers van het voormalige Appel-theater hadden er al iets kunnen zien van acteur-schilder Aus Greidanus. “Ik heb een aantal jaren ook in De Appel geëxposeerd. Maar dat werk was erg gericht op de voorstelling die we speelden. Zeker die marathonvoorstellingen van de Grieken, ‘Tantalus’, ‘Herakles’. In de aanloop daarheen ging ik schilderen. Kostuums, decors. Associatief, vaag. Daar kwamen dan de echte kostuum- en decorontwerpers bij, die kon ik laten zien wat ik met mijn regie-aanpak wilde. Dat is wat anders dan er alleen in taal over praten. Ook voor de acteurs maakte ik sfeerbeelden. Als de voorstelling er dan stond, exposeerde ik die dingen. Zo kon het publiek mee in de zoektocht naar de voorstelling.”

Keurmerk affiches

Greidanus als tekenaar-schilder was nóg zichtbaarder in de affiches van De Appel. “We hadden een van de allerbeste ontwerpers van affiches, Jan Bons. Een grootheid met wie Erik Vos altijd werkte. Toen ik het van Erik overnam, kreeg De Appel een ontzettende korting op de subsidie aan z’n broek.” Greidanus weet even de naam van de verantwoordelijke staatssecretaris niet meer. “Die heb ik blijkbaar diep weggestopt,” grapt hij. Later in het gesprek schiet de naam hem met hoorbare emotie weer te binnen: “Rick van der Ploeg! Wat haatte ik die man.”

[Tekst gaat verder onder afbeelding.]

Foto: Brian Mul

De Appel moest destijds in elk geval zwaar bezuinigen. “Jan Bons konden we niet meer betalen, toen ben ik zelf affiches gaan maken. Dat scheelde veel geld en het heeft heel goed uitgepakt. Bons was toch gekoppeld aan Erik Vos en De Appel moest aan een nieuw imago werken. Het werden beeldaffiches en ze werden een soort keurmerk voor De Appel.”

Oogleden

Als acteur zal Aus Greidanus nog hoogstens bij uitzondering op de planken te zien zijn. “Ik heb de behoefte niet meer om een stuk vijftig, zestig keer te spelen. Het is vooral de herhaling die me tegenzit. Ik heb dat zoveel gedaan. Ik ben 71 en heb een beperkte tijd van leven. Je wordt steeds selectiever in wat je aanneemt.”

Mijn grote doorbraak en de redding voor De Appel en mijzelf waren die marathonvoorstellingen. Twaalf uur. Had niemand ooit gedaan/
Aus Greidanus

Televisie en film hebben meer zijn aandacht. Getuige die hoofdrol in ‘Swanenburg’. “De technische kant ervan fascineert me,” preciseert hij. “Wat kan je met een close-up doen? Op het toneel kan je drie meter naar links of drie meter naar rechts, het publiek gaat met je mee. Voor de camera moet je alles omzetten in je oogleden, naar een klein mechanisme, heel intrigerend om dat optimaal te hanteren. Ik heb nog een film gemaakt, die op 3 januari op tv komt, ‘Herman vermoordt mensen’, heel absurd, een beetje gebroeders Cohn-achtig. En ik ga in een Nederlands-Belgische serie spelen die op stapel staat, ‘Arcadia’. Ik zeg niet dat ik harder werk dan vóór mijn pensioen, maar ik ben wel druk bezig.”

De Appel

Bij toneelgroep De Appel kwam Aus Greidanus, die er 43 jaar werkte, destijds op de plek van Erik Vos terecht. “Dodelijk om die op te volgen,” zegt hij nu. “Mijn grote doorbraak en de redding voor De Appel en mijzelf waren die marathonvoorstellingen. Twaalf uur. Had niemand ooit gedaan, is niet meer herhaald. Wij konden dat omdat we dat eigen theater hadden.”

Dat is er al lang niet meer sinds Den Haag in 2016 de subsidie stopte. Greidanus: “Het theaterpand was van De Appel. Dat hebben we verkocht en het geld hebben we gebruikt voor een afvloeiingsregeling voor de acteurs. Dat was uniek. Want het wrange is dat je als acteur normaal geen rechten meer hebt als de subsidie stopt, hoelang je ook bij een groep werkt. Er was toen wat geld over en dat is aan diverse Haagse kunstinstellingen gegeven. Ook aan Pulchri. En hier zeiden ze: ‘We vinden het leuk om een brug naar De Appel te slaan.’ Zo ben ik hier terechtgekomen. In een gebouw dat mij dierbaar is. In een stad die me cultureel héél dierbaar is.”

Aus Greidanus, ‘Het onverwachte inspireert’, t/m zondag 12 september, Pulchri Studio. Meer informatie: www.pulchri.nl

Onze redactie biedt u dit verhaal uit de papieren krant van donderdag 26 augustus 2021 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten. Of neem een (proef)abonnement.

Standaardportret
Bekijk meer van