Expositie ‘Mode in Kleur’ in Kunstmuseum: de codes gekraakt
Mode is een geheimtaal waarin elke kleur een eigen betekenis heeft. De expositie ‘Mode in Kleur’ van het Kunstmuseum kraakt de codes en plaatst ze in cultureel en historisch perspectief.
Liefhebbers keken al tijden uit naar de internationale Dior-tentoonstelling die dit najaar in het Kunstmuseum te zien zou zijn. Maar de pandemie zette een streep door dat plan. In een paar maanden stampte conservator Madelief Hohé samen met vaste artdirector Maarten Spruyt een ‘noodexpositie’ uit de grond die ze altijd al eens had willen maken: over kleuren in de mode. De tentoonstelling heet ‘Mode in Kleur’.
“Door corona is het een heel toepasselijk onderwerp. Elsa Schiaparelli (modeontwerpster met shocking pink als handelsmerk, red.) stelde in de jaren dertig al: hoe moeilijker de tijden, hoe extravaganter het modebeeld,” aldus Hohé, die voornamelijk uit de ruim vijftigduizend items tellende eigen collectie putte. “Eindelijk kan ik stukken uit het depot laten zien die nooit eerder zijn opgesteld.” Als voorbeeld noemt ze een kaki stofjas voor dames uit het begin van de vorige eeuw, bedoeld voor het autorijden. “Die paste nooit in een tentoonstelling. Nu kan ik ’m wel laten zien, gewoon vanwege de kleur.”
Thema ‘Mode in Kleur’ eendimensionaal?
Is het thema van deze expositie dan zo eendimensionaal? Nee. Hoewel het rubriceren van de kleuren een wat anekdotisch karakter heeft, biedt het geheel een boeiende blik op waarden en technieken in verschillende tijden en culturen.
“Hoe meer je over een kleur weet, hoe beter je die op waarde kunt schatten,” vindt de conservator. Zo was het volgens haar niet toevallig dat Joe Bidens running mate Kamala Harris een pruimkleurig broekpak droeg toen ze deze zomer haar Democratische nominatie accepteerde. “Dat ‘plum’ is historisch gezien een belangrijke kleur in de Amerikaanse vrouwenbeweging.”
Mummies
De proloog is haast maagdelijk, met een hoofdrol voor natuurlijke tinten als bruin en beige. Die keuze ligt voor de hand, omdat ongeverfde materialen en verfstoffen uit modder het uitgangspunt vormen voor de oudste ‘modekleuren’. Geen bewuste keuze, maar slechts een gegeven. En daarom lange tijd verbonden met het gewone volk, in de middeleeuwen aangeduid als ‘het grauw’. Totdat Coco Chanel de kleuren in de jaren twintig populair maakte. Macaber feitje: tot er in de jaren zestig bijna geen eentje meer over was, gebruikte men vermalen mummies voor het verkrijgen van de bruine kleur mummia.
Bij elke kleur hebben we bepaalde emoties. Maar wat in de ene cultuur een blije connotatie heeft, wekt in een andere cultuur een andere associatie op.
Dat kleuren subjectieve begrippen zijn, wordt meteen duidelijk als een kuis Afghaans vrouwengewaad het podium deelt met een schalkse robe manteau van het Amsterdamse Metz & Co. Beide groen, beide van rond 1960. Waar het ene groen al sinds de twaalfde eeuw een symbool is van het islamitisch paradijs, is het andere slechts een kleurrijke uiting van de opkomende westerse jeugdcultuur. En dan te bedenken dat de oude Grieken de kleur niet eens benoemden. Niet omdat ze deze niet konden waarnemen, maar omdat ze er waarschijnlijk geen betekenis aan toekenden.
Een bijzondere plek in de tentoonstelling is weggelegd voor de kleuren die misschien wel de meest ambivalente gevoelens oproepen: rood, oranje en geel. In de grote zaal – door Spruyt voorzien van een vervreemdende, panoramische posterwand van purperrode rotsblokken – komen stukken uit alle stijlperiodes en windrichtingen bij elkaar: gele protestmode van Bas Kosters en Vivienne Westwood, sixties-oranje van André Courrèges en Frans Molenaar, en een traditioneel rood trouwensemble uit India naast een pompeus couturestuk van de Japanse ontwerper Yoshiki Hishinuma uit 1998.
Prostituees
We leren dat geel in het keizerlijke China voorbehouden was aan de hoogstgeplaatsten, terwijl Franse prostituees ’s nachts juist in die kleur tippelden door de onverlichte straten, dus niet in het rood dat we eigenlijk kennen als kleur van macht en erotiek. En dat oranje tot de introductie van Isaac Newtons kleurenspectrum – vanwege de bijzondere betekenis van dit getal in het christendom bestaande uit zeven onderdelen – geen zelfstandige kleur was. Stuk voor stuk interessante en vermakelijke illustraties van de manier waarop modekleuren fungeren als taal in een waardensysteem.
“Bij elke kleur hebben we bepaalde emoties. Maar wat in de ene cultuur een blije connotatie heeft, wekt in een andere cultuur of tijd een heel andere associatie op,” vat Hohé samen. “Veel van die codes kennen wij niet meer, dus het is leuk om die te delen.” Over het vele blauw dat de Nederlandse mode voortbracht, zegt ze: “De middeleeuwen werden gedomineerd door zwart, wit en rood. Toen later de cultus rond Maria ontstond en zij blauwe kleding kreeg, stond dat voor bescheidenheid. Dat zit ingebakken in onze protestantse cultuur; mode is tenslotte ook maatschappij.”
‘Mode in Kleur’, t/m zondag 28 februari 2021, Kunstmuseum. Meer informatie: www.kunstmuseum.nl
De redactie van DHC biedt u dit verhaal uit de krant van donderdag 1 oktober 2020 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan iedere donderdag de krant DHC. Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.