Rijksoverheid schiet gemeenten te hulp bij fastfoodprobleem
Het stadsbestuur moet nu nog met lede ogen aanzien dat het aanbod van fastfood in Den Haag steeds groter wordt. Valt er binnenkort wel iets aan te doen? De overheid komt eindelijk in actie.
Eén op de vijf Haagse kinderen is te zwaar en de helft van de Hagenaars heeft overgewicht. Uit een overzicht van het stadsbestuur blijkt dat in wijken als Escamp en Laak een groot aandeel van het horeca-aanbod bestaat uit fastfood, dat in het algemeen als ongezond wordt beschouwd. In Escamp is in één van de twee horecazaken fastfood te koop. In Laak is dat in ruim vier van de tien horecagelegenheden.
Het fastfood-aanbod groeit gestaag in de héle stad. Het is niet verrassend dat het relatief goedkope fastfood juist in de armere wijken alom aanwezig is, wat tot meer gezondheidsproblemen als kanker, diabetes en hart- en vaatziekten leidt.
2040-schrikbeeld
Gezondheidswetenschappers roepen al heel lang dat de rijksoverheid in actie moet komen om het overgewicht van de bevolking binnen de perken te houden. Het kabinet streeft ernaar dat in 2040 nog maar 33 procent van de bevolking te zwaar is (het niveau van 1996) in plaats van 60 procent als er niets gebeurt.
Den Haag zit al niet ver meer af van het 2040-schrikbeeld. Een woordvoerder van staatssecretaris Maarten van Ooijen (ChristenUnie, Volksgezondheid) laat weten dat het kabinet in ‘september, maar het kan ook oktober worden’ komt met een ‘gemeentelijk instrumentarium ten behoeve van een gezonde voedselomgeving’.
“En dat is geen dag te vroeg,” zegt Maartje Poelman, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Wageningen. “We moeten af van het idee dat gezondheid een keuze is. Dat is niet zo. Er zijn veel factoren waar je als individu geen invloed op hebt. In welke wijk word je geboren, hoe word je opgevoed? Er zijn steeds meer fastfoodaanbieders gekomen en gezond eten werd duurder. Jouw omgeving bepaalt in hoge mate welke keuzes je maakt. Die dragen bij aan de grote sociaal-economische gezondheidsverschillen. Daar kan de overheid iets aan doen. Als we dat blijven zien als betutteling, komen we er niet.”
Beweging
“Het besef dat de rijksoverheid gemeenten te hulp moet schieten, dringt langzaam maar zeker door,” vervolgt Poelman. “Volgens onderzoekers blinkt Nederland uit in vrijblijvende doelstellingen. Er wordt veel met elkaar afgesproken en aan elkaar beloofd, maar er is tot op heden geen hardcore beleid, geen wet- en regelgeving waarmee een gezondere leefomgeving kan worden gerealiseerd. Er worden afspraken gemaakt en de industrie moet het vervolgens uitvoeren. Met de toezegging van Van Ooijen, maar ook met de suikertaks (verhoging van de belasting op suikerhoudende frisdrank, red.) en de afschaffing van btw op groente en fruit (vanaf 2024, red.), gebeurt er echt wat. Het is nog niet heel veel, maar er is beweging.”
De pijn bij gemeenten zit erin dat zij nu niets in handen hebben om te voorkomen dat snackbars, shoarmatenten en andere verkopers van ongezond voedsel zich ergens vestigen. Dat is immers geen criterium om een vergunningsaanvraag aan te toetsen.
Landelijke regelgeving schrijft voor dat dat alleen kan op grond van stank, geluidsoverlast of afval. Als Den Haag nu de vestiging van een snackbar zou verbieden, sneuvelt dat verbod geheid bij de rechter. Een aantal gemeenten, waaronder Den Haag, schreef over deze problematiek een brandbrief aan Van Ooijens voorganger, zijn partijgenoot Paul Blokhuis, na dit probleem al eerder herhaaldelijk informeel aan de orde te hebben gesteld.
Bestemmingsplannen fastfood
Recent liep de Haagse wethouder Kavita Parbhudayal (VVD, zorg) samen met Van Ooijen door Laak voor een veldonderzoek. Een reportage verscheen in de NRC. Parbhudayal vertelde Van Ooijen dat Den Haag de helft van het gemeentebudget aan zorg besteedt en dat de mogelijkheden op individueel niveau (buurtcoaches, opvoedondersteuning, voorlichting, sportprogramma’s) zo langzamerhand uitgeput zijn.
Den Haag onderzoekt de mogelijkheid van het wijzigen van bestemmingplannen om fastfood op bepaalde plekken te kunnen weren. Amsterdam en Utrecht proberen dit al door fastfood tot een speciale horecacategorie te maken, maar dit blijkt geen eenvoudig pad en duidelijk is al dat het geen oplossing is voor alles. Daarom is de hoop vooral gevestigd op het instrumentarium van Van Ooijen.
Den Haag Centraal maakte een reportage in een aantal fastfoodzaken in Laak en Moerwijk. U leest dit artikel in de papieren editie. Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.
