‘Olympia aan Zee’: interactieve expositie over onderbelichte kant Olympische Spelen
Een pop-uptentoonstelling over de olympische geschiedenis laat zien dat het op de Olympische Spelen om veel meer draait dan wie de beste of de snelste is. “Je hoeft geen sportliefhebber te zijn om deze expositie leuk te vinden.”
De Finse hardloper Paavo Nurmi had in 1932 een droom: hij wilde op de Olympische Spelen in Los Angeles dolgraag de marathon winnen. Het zou zijn tiende gouden medaille betekenen, nadat hij tijdens de vorige drie olympiades al negen keer de beste was geweest op de (middel)lange afstanden. Zo won hij in 1928 in Amsterdam goud op de tien kilometer. Maar de beste op de allerlángste loopafstand, de marathon, dat was de populaire Fin nog niet. Aan de Amerikaanse westkust wilde hij zo de kroon op zijn imposante loopbaan zetten.
Maar zover kwam het niet, weet sporthistoricus en specialist in sporterfgoed Jurryt van de Vooren. Hij legt telefonisch uit: “Dat kwam door de Zweedse president van de Atletiekfederatie, de heer Edström. Zweden en Finland lagen elkaar in die tijd niet lekker, en volgens Edström had Nurmi geld verdiend met deelname aan wedstrijden, iets wat toen niet mocht. Edström besloot daarom dat Nurmi niet mocht deelnemen aan de Spelen in 1932. Het gevolg was een diplomatieke rel tussen de Scandinavische landen.”
Maar Edstrom hield voet bij stuk. En zo was het gedaan met de olympische carrière van Nurmi. Maar het verhaal gaat verder, vertelt Van de Vooren enthousiast. “Twintig jaar later waren de Spelen in Helsinki. Edström had zich opgewerkt tot president van het Internationaal Olympisch Comité en als hoogwaardigheidsbekleder zat hij in Finland op de tribune voor de openingsceremonie. En wie kwam het stadion binnenlopen om het olympische vuur aan te steken… Nurmi! Iedereen wist meteen: dit is een vorm van wraak, Finland neemt revanche op Zweden.”
[Tekst gaat verder onder afbeelding.]
Paavo Nurmi ontsteekt de olympische vlam in 1952. | Foto: Helsinki City Museum/CC BY
Anton Geesink
De genoegdoening van Nurmi is een van de ruim dertig verhalen die aan bod komen in de tentoonstelling ‘Olympia aan Zee: 125 jaar Olympische Spelen’, vanaf zaterdag 17 juli in Beeld en Geluid, Intersport Twinsport (Grote Marktstraat), Dudok en de Centrale Bibliotheek. Samen met Beeld en Geluid en Europeana (een platform voor gedigitaliseerd cultureel erfgoed) stelde Van de Vooren, die ook redacteur bij het tv-programma ‘Andere Tijden Sport’ is, deze expositie samen. Elke locatie toont verschillende onderwerpen. Van de invloed van sportkleding tot de omvang van sponsoring, bijvoorbeeld de frisdrankadvertenties tijdens de Spelen van Amsterdam. Ook is er een deel gewijd aan iconische sporters die deelnamen aan het 125 jaar oude evenement, waaronder dus Paavo Nurmi.
Wist je dat er bij het IOC en bij de FIFA meer landen aangesloten zijn dan bij de Verenigde Naties?
Maar ook olympiërs die niet in de prijzen vielen, krijgen aandacht. Van de Vooren: “Als je sportlijstjes maakt, kijk je al snel wie de beste is. Zo zijn Johan Cruijff en Anton Geesink vooral helden omdat ze veel wonnen. Maar een sporter kan ook een held zijn, omdat alleen zijn aanwezigheid al iets teweegbrengt. Zoals Rie Beisenherz. Deze Amsterdamse zwemster was in 1920 (Antwerpen, red.) de eerste Nederlandse vrouwelijke deelnemer ooit aan de Olympische Spelen.”
Olympische Spelen in Mexico
De rode draad van de pop-uptentoonstelling is dat elk verhaal gaat over een sporter naar wie een straatnaam is vernoemd. “Als je al deze straten bij elkaar zou vegen, krijg je een fictieve stad: Olympia aan Zee,” aldus Van de Vooren. Zo is er in het Texaanse El Paso een Bob Beamon Street, naar de Amerikaanse verspringer die goud won op de Spelen van 1968 (Mexico). Beamon verbaasde de wereld met een spectaculair wereldrecord.
[Tekst gaat verder onder afbeelding.]
Bob Beamon in Mexico (1968). De groene puntjes op de foto’s maken deel uit van de interactieve tentoonstelling: bezoekers moeten hierop klikken voor het verhaal achter de foto. | Foto: Privéarchief 2018/CC BY-SA
“Aan zijn medaille hangt nóg een interessant verhaal. De Spelen in Mexico zijn beroemd vanwege het statement van de Amerikaanse atleten Smith en Carlos tegen rassendiscriminatie. Zij knielden tijdens het volkslied en balden hun vuist. Dit werd hen niet in dank afgenomen en zij werden uit het olympisch dorp gezet. Maar ook Bob Beamon sloot zich aan bij het ‘black power’-verzet, ook hij boog zijn hoofd en balde zijn vuist. Alleen werd dit nauwelijks bekend.”
Interactief
De verhalen van onder meer Nurmi, Beisenherz en Beamon laten volgens Van de Vooren zien hoe rijk de olympische geschiedenis is. “Dit gaat om meer dan het herbeleven van een race, dit gaat om het begrijpen hoe de wereld destijds in elkaar zat. Je hoeft helemaal geen sportliefhebber te zijn om deze expositie leuk te vinden. Sport is zóveel meer dan een wedstrijd. Sport is klein en individueel: als jij wilt zwemmen, duik je een zwembad in. Maar tegelijkertijd is sport groot en massaal, kijk naar de vele Italianen die op straat de winst van het EK-voetbal vierden.”
De gratis expositie ‘Olympia aan Zee: 125 jaar Olympische Spelen’ is interactief, bezoekers moeten een smartphone meenemen. Door eerst in te loggen op een site, die op de expositie wordt prijsgegeven, en daarna een knop bij het beeld te scannen, krijgen deelnemers het verhaal achter de foto te horen. “Er is geen mooiere aanleiding dan de Olympische Spelen, samen met het WK voetbal het grootste mondiale sportevenement. Wist je dat er bij het IOC en bij de FIFA meer landen aangesloten zijn dan bij de Verenigde Naties? Dat zegt alles over de omvang.”
‘Olympia aan Zee: 125 jaar Olympische Spelen’: tot en met zondag 29 augustus, Beeld en Geluid, Intersport Twinsport, Dudok en Centrale Bibliotheek. Toegang gratis. Meer informatie: www.denhaag.beeldengeluid.nl en www.sportgeschiedenis.nl.
