Raadsenquête – De ondergang van een topambtenaar

Nog altijd begrijpt hij niet waarom hij weg moest. Die indruk blijft in elk geval hangen na het verhoor maandag van de gevallen topambtenaar Henk Harms door de enquêtecommissie die de bouw van het cultuurcomplex Amare onderzoekt. “Alles wat ik deed, was in het belang van de gemeente. En ik had er het mandaat voor,” aldus de oud-directeur ontwikkeling en realisatie van de machtige Dienst Stedelijke Ontwikkeling (DSO). In die functie was hij de tweede man van die 1100 ambtenaren tellende kolos. En had hij de uitzonderlijke bevoegdheid om zelfstandig financiële besluiten te nemen tot 3,5 miljoen euro per transactie.

‘Regel het’

Uit eerdere verhoren bleek al dat het adagium van de opeenvolgende wethouders (Marnix Norder, Joris Wijsmuller, Boudewijn Revis) was: ‘Henk, regel het’. Legde VolkerWessels de bouw stil (december 2017), dan werkte Harms de hele kerst door om de scherven te lijmen. Spoedoverleg in het Kurhaus? Harms was erbij. Met de burgmeester op missie bij VolkerWessels in Rijssen? Zonder Harms ging het niet. Weer gedoe met de bouwers toen het na de zogenaamde finale kwijting, getiteld ‘packagedeal’ (à 31 miljoen), in 2018 toch weer mis ging? Overbodig om nog te zeggen wie er samen met Revis op pad ging.

De kerk van de H. Martelaren van Gorcum aan het Stadhoudersplantsoen. | Foto: DHC

Op die 20ste december 2018 viste VolkerWessels naar compensatie voor alweer tegenvallers en zaken die volgens de bouwers op het bordje van de gemeente lagen. Of ze het ‘ontwikkelrecht’ van de locatie van de kerk van H. Martelaren van Gorcum (Stadhoudersplantsoen) dan niet konden krijgen. Harms: “Daar hebben we van gezegd dat we eerst een gebiedsvisie voor de Internationale Zone moesten opstellen. Er zijn geen toezeggingen gedaan.” Probleem: uit een integriteitsonderzoek dat later tegen Harms werd ingesteld, blijkt dat verschillende andere ambtenaren meenden dat aan VolkerWessels wel een toezegging was gedaan. De bouwers zelf gingen uit van een ‘gentlemen’s agreement’. Harms ontkende dat hiervan sprake was, net als Revis in een eerder verhoor. De oud-wethouder ontkende zelfs dat er enig verband was tussen het onderwerp Amare en het ter sprake brengen van de kerk. Dat is ongeloofwaardig, want de bijeenkomst was juist belegd om te praten over Amare. Maar over één ding is iedereen het eens: het is zeer laakbaar dat er van dat overleg geen schriftelijk verslag is gemaakt. En dat past bij het algemene verwijt van niet-transparant handelen dat Harms later zou treffen.

Reeks conflicten

Een belangrijk deel van de affaire-Harms draait om een ingewikkelde reeks conflicten met VolkerWessels in 2018 en daaruit voortvloeiende financiële claims over en weer. Enerzijds was er het probleem dat de bouwprojecten Amare en de ernaast gelegen torens Adagio en Bolero (ook VolkerWessels) elkaar in de weg zaten. Eigenlijk zat de bouwer dus zichzelf in de weg, maar omdat de gemeente de bouwplaats bruikbaar moest opleveren, meende het bedrijf daarvoor een rekening te kunnen indienen.

Anderzijds was er een meningsverschil over de kosten van de grond. Doordat er uiteindelijk geen koopwoningen maar alleen huurwoningen in de torens kwamen, zou VolkerWessels naar eigen inzicht zes ton te veel hebben moeten betalen voor de grond. In beide gevallen wilde Harms de bouwers tegemoet komen door andere kosten te vergoeden. “Dat was niet fraai, maar wel in het belang van de gemeente,” zei hij tegen de commissie. Alles uitzoeken, opnieuw laten taxeren en eventuele arbitrageprocedures zouden volgens Harms duurder zijn uitgepakt en voor nog meer vertraging hebben gezorgd.

Afmaken kon hij zijn werk niet meer. In 2019 werd Harms van het project gehaald na een interne integriteitsmelding. Die leidde tot een extern onderzoek dat in algemene zin opleverde dat hij te close met VolkerWessels was geworden, tot en met betaalde bezoekjes aan Feyenoord toe. En meer specifiek: hij had vergaderingsverslagen achteraf aangepast en liet de bouwer andere kostenposten (‘betaaltitels’) opvoeren ter compensatie. Uiteindelijk vertrok Harms, ‘tegen mijn zin’, zoals hij zei.

Dag en nacht

De betalingen zijn uiteindelijk nooit gedaan en gelden nog steeds als ‘geschillen’, vertelde Harms’ chef Ronald Nomes de enquêtecommissie dinsdag. De algemeen directeur van DSO zat duidelijk met de kwestie-Harms in zijn maag. Hij achtte zich gebonden aan de eerder met de ambtenaar afgesproken geheimhouding en koesterde bovendien sympathie voor de man. “Henk werkte dag en nacht en dat deed hij met hart en ziel,” zei Nomes.

Hij schetste ook een algemeen beeld van DSO zoals hij die bij zijn aantreden in 2018 aantrof. Het is een organisatie die onder grote druk van marktpartijen en de politiek werkt voor de stad. Maar te veel procedures en bevoegdheden waren niet helder, te vaak werd het vierogen-principe bij afspraken met externe partijen niet nageleefd en de werkdruk was te hoog. Nomes zei er hard aan te trekken om dat allemaal te verbeteren. Hij zei ook dat te vaak druk werd uitgeoefend met de kreet: ‘De wethouder wil het’. En dat leidde tot de ondergang van Henk Harms, kon je erbij denken.

Johan Remkes. | Foto: DHC/Brian Mul

Johan Remkes, die na het vertrek van Krikke in 2019, negen maanden burgemeester was, bevestigde woensdag de lezing van Nomes. Harms had niet altijd transparant gehandeld, maar was in strafrechtelijke zin niet over de schreef gegaan. Vandaar de minnelijke schikking rond zijn vertrek. Remkes constateerde wel dat wethouders te dicht op bepaalde diensten zaten. In algemene zin sprak de VVD’er zijn verbazing uit over het feit dat de gemeenteraad niet veel meer heeft gedaan met zijn aanbevelingen over integriteit. Zijn brief over de bedenkelijke kanten van de Haagse bestuurscultuur heeft de raad ‘laten passeren’, zei hij.

De enquêtecommissie heeft donderdag haar reeks verhoren afgesloten. De commissie hoopt voor de zomer te komen met een rapport.