Raadsenquête Amare: komt de onderste steen boven?
Als er een raadsenquête komt naar de bouw van cultuurcentrum Amare, welke vragen moeten dan centraal staan? Den Haag Centraal doet een voorzet.
De kans is groot dat de Haagse gemeenteraad het zware wapen van de raadsenquête inzet om de vele raadsels op te lossen die als een zwaar toneelgordijn rond het project Amare hangen. Als er ooit een onderste steen moet worden gedolven, dan is het hier. Officieel is vorige week alleen besloten een ‘vooronderzoek’ in te stellen. Er is nog een soort ontsnappingsclausule ingebouwd. Na dat vooronderzoek wordt gekeken ‘wat het juiste instrument is om de onderzoeksvragen te beantwoorden’. Gezien de omvang en complexiteit van de klus, is het wel de vraag hoe die zonder enquête te klaren is.
De aanbesteding
De volgens de wet vereiste openbare aanbesteding is ondoorzichtig verlopen. Er waren drie combinaties van aannemers en architecten, maar al in een vroeg stadium bleek Boele & Van Eesteren (Cadanz)/Jo Coenen de voorkeur te genieten. De combi BAM/Ballast/OMA (Rem Koolhaas) presenteerde als enige een plan met handhaving van de oude danszaal, maar kreeg daar geen ‘punten’ voor in de competitie. De vereiste derde partij, Heijmans/Geurst & Schulze zou uiteindelijk alleen nog voor de vorm hebben meegedaan, om te voorkomen dat de aanbesteding mislukte. Is de keuze wel eerlijk verlopen?
Het contract
De gemeente koos voor een zogeheten Design, Build, Maintain (DBM)-contract. Dat wil in essentie zeggen dat de aan te trekken combinatie van bouwer en architect een ontwerp maakt, dat voor een vastgestelde prijs wordt uitgevoerd. Zonder tussentijdse wijzigingen. In werkelijkheid is er eindeloos aan het ontwerp gesleuteld. Dat maakte dat die éne prijs (177,4 miljoen euro) uit het zicht raakte. De teller staat nu op 223,3 miljoen, volgens de Rekenkamer Den Haag. Was deze contractvorm wel een goede keuze? Was de gemeentelijke organisatie wel in staat aannemer Cadanz aan de afspraken te houden? Kennelijk niet, zie verder bij ‘De packagedeal’.
De opdracht
Een geslaagde DBM-operatie staat of valt met een gedetailleerd programma van eisen waar geen speld tussen te krijgen is. Er bleken heel wat spelden in te prikken. Veel was er bijvoorbeeld te doen over de ‘beweegbare vloer’ in de concertzaal. Die verhoogt de gebruiksmogelijkheden aanzienlijk, omdat je in een handomdraai van een oplopende ondergrond een vlakke vloer kunt maken. Maar die slimme vloer stond niet duidelijk genoeg in het rammelende programma, en zodoende wist bouwer Cadanz er onderuit te komen. Hoe heeft dit kunnen gebeuren?
De verwevenheid
Eigenlijk is Amare geen op zichzelf staand geheel. De bouw hangt ten nauwste samen met de bouw van drie grote woontorens eromheen, luisterend naar de muzikale namen ‘Adagio’, ‘Bolero’ en ‘Cantate’. De eerste twee zijn al in aanbouw. De ontwikkelaar noemt zich hier ‘Sonate’ (geen grap).
s KC-directeur Henk van der Meulen zo slim, of is de gemeente zo dom?
Maar achter die naam gaat, net als bij Cadanz, in hoofdzaak aannemer Boele & Van Eesteren schuil, een dochter van de bouwreus VolkerWessels. De financiën van beide projecten vertonen een ongewenste verwevenheid, vindt de Rekenkamer. B en W ontkennen dat. Toch is hier nadere uitleg nodig. En dan de hamvraag: heeft VolkerWessels in Den Haag niet een veel te grote machtspositie opgebouwd?
De instellingen
Amare gaat onderdak bieden aan vier instellingen. Een overkoepelende directie, het Koninklijk Conservatorium (KC), het Nederlands Dans Theater (NDT) en het Residentie Orkest (RO). Deze vier partijen hebben vanaf het begin bovenop het bouw- en ontwerpproces gezeten. Begrijpelijk, maar niet te verenigen met het genoemde DBM-contract. Door aanvullende eisen kon bouwer Cadanz ook extra geld claimen. Wat is hier precies allemaal gebeurd? Stonden de instellingen in hun recht, zoals ze zelf volhouden? Of hebben ze een verstorende rol gespeeld?
De packagedeal
Hoe het ook zij, eind 2017 liep door alle gedoe het bouwproces vast. Cadanz koos voor powerplay en legde de bouw zelfs stil. Na veel gedoe begonnen de betonmolens weer te draaien, maar gemeente en bouwer stonden als kooivechters tegenover elkaar; een gigantische arbitragezaak dreigde. Daar kwamen de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 tussendoor. Die leidden tot een politieke wisseling van de wacht: Joris Wijsmuller (HSP) ruimde het veld, Boudewijn Revis (VVD) nam het over. En op de achtergrond bemiddelde oud-PvdA-wethouder Peter Noordanus om de zaak-Amare vlot te trekken. Dat lukte, maar er hing wel een prijskaartje van 31 miljoen euro aan. Hoe is dit precies gelopen? Waarom is deze deal in wording in het nieuwe collegeakkoord verzwegen? En als dit werkelijk een soort finale kwijting was, waarom klinkt er nu uit de bouwkeet alweer: ‘Meer, meer, meer!’?
De exploitatie
Het laten draaien van het enorme complex is een zware financiële last voor de gemeente. Er wordt rekening gehouden met een jaarlijks tekort van 2,7 miljoen euro. Eén van de grote problemen is hier dat het KC veel te weinig huur gaat betalen. Het huurcontract is in 2013 gesloten voor het uiteindelijk niet gebouwde Spuiforum. En hoewel er nu een heel ander en aanmerkelijk groter gebouw staat, geldt nog altijd dat oude huurcontract. De stad legt er jaarlijks negen ton op toe. Wat is hier misgegaan? Is KC-directeur Henk van der Meulen zo slim, of is de gemeente zo dom? Of allebei?
De oplevering
Het Amare-gebouw had al klaar moeten zijn. In januari. Toen zei de bouwer: mei. Intussen lukt ook dat niet meer. Het KC heeft daarom besloten zijn verhuizing uit te stellen. RO, NDT en gebouwdirectie zitten op hete kolen, want als er in september moeten worden gespeeld en gedanst, is 1 juni wel de uiterste datum dat ze het gebouw in moeten kunnen. Waarom krijgt Cadanz het gebouw niet af binnen de afgesproken termijn en welke consequenties gaat dit hebben? Zal de gemeente nu eindelijk de boeteclausules in stelling gaan brengen? En zo nee, waarom niet?
Voor wie denkt dat dit nogal een pakket vragen is: dit is nog maar een voorzichtige, eerste inventarisatie. En nu maar hopen dat de echte gordijnen in september opengaan.
Onze redactie biedt u dit artikel uit de papieren krant gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Overweeg een (proef)abonnement op Den Haag Centraal. U ontvangt de krant 10 weken voor slechts 10 euro. Voor 90 euro per jaar kunt u DHC ook digitaal lezen.
