Gemeente had ‘dikke vinger in de pap’ bij mislukte Energieacademie

Welke rol speelde het stadhuis bij de mislukking van de Energieacademie? Wethouder Bert van Alphen (GroenLinks, sociale zaken) benadrukt steevast dat er slechts een ‘subsidierelatie’ was. ‘De gemeente was mede-initiatiefnemer, maar er is bewust gekozen om een stichting op te zetten,’ schrijft hij in een feitenrelaas. De ondergang van het banenproject komt op het conto van de stichting, aldus de wethouder.

Dikke vinger

Maar volgens betrokkenen zit het stadhuis tot over zijn oren in de Energieacademie. “De gemeente heeft vanaf het begin meer dan een dikke vinger in de pap gehad. Haar rol is veel groter dan ze doet voorkomen,” zegt Robert van Kooij, die in september aantrad als operationeel manager. “Het is alsof de wethouder een ongeluk heeft gehad, wegvlucht uit de chique wagen en doet alsof hij nooit achter het stuur heeft gezeten,” aldus oud-bestuurder Aad van Loenen.

“De gemeente was overal bij betrokken,” zegt ook interim-directeur Peter van Haagen. Formeel werd hij vorig jaar mei door de Raad van Toezicht aangesteld om orde op zaken te stellen. In praktijk had hij wekelijks van doen met de gemeente. “Er was een stuurgroep met twee ambtenaren, van wie één ook de secretaris was van de Raad van Toezicht.”

Deze Raad van Toezicht (RvT) besloot in december de stekker uit de Energieacademie te trekken, omdat het project ‘niet levensvatbaar’ was. De RvT is samengesteld door het bestuur van de stichting, schrijft wethouder Van Alphen. De gemeente heeft alleen ‘meegedacht’ over kandidaten. Onjuist, meent oud-bestuurder Van Loenen. “De Raad van Toezicht is door de gemeente aangesteld, wij zijn daarin niet gehoord.”

Vooruitgeschoven post

Volgens drie betrokkenen opereerde deze RvT meer als vooruitgeschoven post van de gemeente dan als zelfstandig toezichthouder. Zij wijzen op de samenstelling van de raad. Meerdere leden komen uit het netwerk van de coördinerende ambtenaar die de Energieacademie aanzwengelde. Twee ervan kent zij bijvoorbeeld uit de Rijswijkse politiek. Ook opvallend: één RvT-lid zit samen met Donne Bax, de oprichter van de Energieacademie, in een stichting. Deze man hield dus toezicht op zijn zakenpartner.

“Wij zijn onafhankelijk van de gemeente,” pareert RvT-voorzitter Pieter van Alphen, die ook werd gepolst door de coördinerende ambtenaar. “Dat zeg ik met de hand op het hart.” Ook het genoemde RvT-lid kon volgens hem zijn zakenrelatie met Bax ‘goed verenigen’ met zijn toezichtfunctie.

Het project is ten onder gegaan aan incapabel bestuur, stelt Van Alphen. Dat kan het stadhuis zich beperkt aanrekenen. “De Energieacademie is een gedachtespinsel van de gemeente. Ze hebben die op afstand gezet maar zonder een zelfstandig functionerend bestuur, dat eerst ook niet onder toezicht stond.”

Zoon van topambtenaar

Wat begon als paradepaardje, is geëindigd in een slangenkuil. De gemeenteraad wil nu het naadje van de kous weten. Bijvoorbeeld over het ‘uitplaatsen’ van opgeleide vaklui bij bedrijven. De Energieacademie zou dat zelf doen. Toch ging een opdracht naar een bedrijfje. De oprichter van deze onderneming is de zoon van een topambtenaar die tot 2017 jaar directeur sociale zaken (SZW) bij de gemeente was. In antwoord op vragen van de VVD stelt de wethouder dat de gemeente ‘geen partij’ was bij deze opdracht.

“Een aantal contracten zat in de persoonlijke sfeer,” merkt RvT-voorzitter Van Alphen op. “Bestuursleden wisten mogelijk privé en zakelijk niet goed van elkaar te scheiden. Zij hebben grote steken laten vallen. In de beginfase zijn veel fouten gemaakt.”

Over weinig zaken zijn gemeente en oudgedienden van de Energieacademie het eens. Maar dat het er een financiële janboel was, betwist niemand. Bij zijn komst trof manager Van Kooij een chaotische leerlingenadministratie en dito boekhouding aan. De stichting zat bovendien vast aan ongunstige contracten en een veel te groot pand. “Het is opgestart door mensen met goede bedoelingen, maar weinig zakelijk inzicht,” stelt interim-directeur Van Haagen.

Volgens de gemeente is een groot deel van de subsidie anders besteed dan de bedoeling was. Zo kregen twee bestuurders betaald, terwijl dat vooraf niet de afspraak was. “Een paar partijen hebben goudgerande contracten afgesloten met de Energieacademie,” concludeert RvT-voorzitter Van Alphen. “Dat zijn degenen die nu het hardst van de daken roepen dat er geen faillissement had moet komen.”

Onderzoek naar Energieacademie

Inmiddels heeft wethouder Van Alphen een boekenonderzoek aangekondigd, ‘inclusief een forensisch component’. Dat schiet Van Haagen in het verkeerde keelgat. “De gemeente beweert dat de financiële situatie van de Energieacademie onduidelijk is, maar dat is klinkklare onzin. Alle uitgaven zijn inmiddels onderbouwd. We hebben een accountantsverklaring. Met één druk op de knop kan ik alles oproepen.”

Van Loenen is verbolgen dat hij wordt afgeschilderd als ‘graaier’ omdat hij voor zijn werk kreeg betaald. Ook interim-directeur Van Haagen vindt dat niet kies. “Er moesten bijna zeshonderd leerlingen per jaar worden uitgeplaatst. Het is een idioot idee dat mensen dat maandenlang voor niks gaan besturen.”

Beiden pleiten voor een doorstart met een lening van zes ton. “Het staat nog niet goed,” aldus Van Haagen, “maar nu gooien we alles weg.”

Enkele oud-betrokkenen die zijn benaderd voor een reactie zien af van commentaar. In de krant van donderdag 11 februari verschijnt een uitgebreid verhaal over de ondergang van de Energieacademie. Meer Haags nieuws? Kijk hier voor een (proef)abonnement op Den Haag Centraal. 

In een eerdere versie van dit artikel stond dat de topambtenaar tot mei 2020 directeur was van de dienst SZW bij de gemeente Den Haag. Dit moest zijn tot 2017. Dit is aangepast op 16 februari om 15:06.