Stikstof bedreigt Haagse natuur: ‘Duinvegetatie kwijnt langzaam weg’ (foto’s)
De boerenprotesten en gestrande bouwprojecten zouden haast doen vergeten waar het in de stikstofcrisis om gaat: beschermde natuurgebieden zoals de duinen van Den Haag. En die gaan gebukt onder een overschot aan stikstof.
“Het ziet er vredig uit, maar in werkelijkheid is hier een strijd gaande.” Langs een wandelpad in de heuvels van het Westduinpark bij Duindorp buigt Eric Wisse zich over exemplaren van walstro en bitterkruid. De zeldzame duinplanten worden aan alle kanten verdrongen door grassen en oprukkend duindoorn. “Ze worstelen om licht, ruimte en zuurstof,” vertelt Wisse, vrijwilliger van de Werkgroep Ecologisch Beheer Westduinpark. Een duinsalomonszegel houdt dapper stand in het hoge gras, een toorts met harig blad heeft een plekje gevonden langs het pad. “De duinvegetatie kwijnt hier langzaam weg.”
De Haagse duinen verruigen. Gras en struweel kunnen hier ongehinderd groeien door een overmaat aan stikstofoxiden en ammoniak. De deeltjes worden uitgestoten door landbouw, huizen, auto’s en industrie, waarna ze neerdalen op de unieke begroeiing langs de kust. Duinvegetatie gedijt bij stikstofarme grond, legt Wisse uit. Uiteenlopende plantensoorten kunnen er vredig naast elkaar leven. Op stikstofrijke grond overheersen juist enkele dominante soorten, zoals grassen, bramen en brandnetels. Die verdrukken de rest. “De duinen kunnen de stikstof wel aan, maar er zitten grenzen aan hun incasseringsvermogen.”
Die limiet is bereikt, zoveel is de afgelopen maanden duidelijk geworden. Sinds de Raad van State eind mei een streep zette door het Nederlandse stikstofbeleid (PAS), is het land in rep en roer. Vergunningsprocedures liggen stil, waardoor bouwprojecten vertraging oplopen. Boeren rebelleren, nu een verkleining van de veestapel onvermijdelijk lijkt.
Hordes tractoren legden de Haagse binnenstad al tweemaal plat en woensdag 30 oktober volgt een protest van de bouwsector. In het verhitte debat zou men bijna uit het oog verliezen waar die stikstofnormen voor zijn. Den Haag grenst aan liefst drie beschermde Natura 2000-gebieden: Westduinpark en Wapendal, Solleveld en Kapittelduinen, en Meijendel en Berkheide. Wat doet de stikstofuitstoot met ‘onze’ duinen?
Stikstof toegenomen
“De duinen herbergen de grootste rijkdom aan biodiversiteit van het land. Misschien wel van heel Europa,” vertelt Wisse. Hij baant zich een weg door begroeiing die nat is van de miezerregen en de dauw. Verschillende habitats liggen vlak bij elkaar. Elk hebben hun eigen planten en dieren. Hier het kalkrijke duin, waarop aardsterren groeien tussen het duinsterretjesmos. Daar de zuidhelling, een ‘insectenhotel’ waar duinhagedissen hun eitjes leggen in het warme zand. Overwoekering bedreigt deze variëteit. “In de afgelopen decennia zijn de stikstofverbindingen in de grond met veertig procent toegenomen,” legt Wisse uit. “Het is een sluipend proces.”
De duinen herbergen de grootste rijkdom aan biodiversiteit van het land, misschien wel van heel Europa.
Van oudsher is de Nederlandse zand- en veenbodem voedingsarm. Eeuwenlang hebben flora en fauna hun overlevingsstrategieën hierop ingesteld. Nu gooit stikstof het ecosysteem danig in de war. Ook dieren zijn de dupe. Op de Veluwe breken jonge vinken botten door kalkgebrek. “Hier hetzelfde verhaal,” weet Wisse. “De eierschalen zijn soms te dun. Sommige vogels sterven jong.” Ook insecten, die afhankelijk zijn van specifieke duinplanten, gaat het slecht af in het duingebied. De populaties slinken. “Op dit soort verruigde plekken is voor vogels steeds minder voedsel te vinden.”
Rigoureuze maatregelen
Het noopt tot soms rigoureuze maatregelen. Wisse wijst naar een wat kale duinhelling in de richting van de zee. Daar heeft de gemeente ‘geplagd’. Dat wil zeggen dat de bovenste grondlaag met ongewenste begroeiing is weggehaald. Dit heeft de gemeente gedaan om de zandverstuiving weer op gang te krijgen.
“Maar door de hogere stikstofgehalten groeit er ook sneller een algenlaagje dat de verstuiving afremt. Het kalkrijke zand wordt zo minder verdeeld over de planten. En deze planten hebben dat nodig om verzuring – een gevolg van stikstof – te neutraliseren.”
De gemeente zet schapen en Schotse hooglanders in om ongewenste begroeiing weg te grazen. Van nature doen konijnen dit. Maar die zijn grotendeels aan laboratiumvirussen gestorven. Rimpelrozen en andere boosdoeners worden gemaaid. Maar omdat het snoeiwerk van de gemeente beperkt is (‘een geldkwestie’), trekken de vrijwilligers van Wisse’s werkgroep regelmatig met takkenscharen eropuit. “Het is dweilen met de kraan open,” verzucht hij.
Dit is een verkorte versie van het artikel uit de krant van donderdag 24 oktober 2019. Wilt u de complete reportage lezen? Koop dan nu de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten of neem een (proef)abonnement.