‘Atropa’ van Naomi Velissariou is een rapversie van de klassieke Trojaanse oorlog

Beeld: vlijmscherpe hakbijl tegen een achtergrond van lange benen in netkousen. Geluid: pompende basbeats gefinetuned op messcherpe ‘poetry’. In een clubsfeer en met op het middenrif inbeukende beats trippen op episch, mythisch theater. Dit is Naomi Velissariou’s versie van ‘Atropa’.

Schrijver Tom Lanoye maakte met zijn theatertekst (2008) al bijkans een rapversie van de klassieke Trojaanse oorlog met barokke alexandrijnen die ook muzikaliteit ademen. “Bij alleen al het horen van de tekst zie je meteen een hele wereld voor je,” zegt Floor Houwink ten Cate, die samen met Velissariou voor de regie tekent. Lanoye richtte zijn vizier en passant op vrouwen, want zíj zijn het die dubbele pijn van een mepgeile wereld moeten dragen: de pijn van hun mannen, maar ook de pijn van het zelf slachtoffer zijn. Ze verliezen man, kind, liefde, eigen lijf én grond aan hun onderdrukker. In ‘Atropa’ wordt de strijd vanuit de onderbuik bezongen, onderwijl wordt het verhaal verteld van de klassieke oorlog.

Cross-over

Velissariou maakte de afgelopen jaren naam met de reeks ‘Permanent Destruction’, waarin ze theatergrootheden als Heiner Müller en Sarah Kane met hardcore en techno dansbenen meegaf. Deze keer vallen naast muziek en theater ook een fashionshow en een opera te ontwaren, in een cross-over van stijlen. Het zijn die cross-overs die ook het werk tekenen van coregisseur Houwink (‘Merkel’, Sea of Silence’). Samen met regisseur Casper Vandeputte en Velissariou vormt ze het triumviraat dat voor Theater Utrecht, producent van de voorstelling, voorlopig de lijnen uitzet. Houwink ten Cate werkte ook in ‘Permanent Destruction’ al samen met Velissariou. “Ze vroeg me ook nu weer als coregisseur op te treden, ook omdat ze zelf graag de rol van Klytaimnestra wilde spelen. Ik ben als het ware haar derde oog.”

[Tekst gaat verder onder afbeelding.]

Naomi Velissariou. | Foto: Benning&Gladkova

Terwijl de toneelvloer wordt gedomineerd door een transparant glazen platform, wordt de voorstelling gaandeweg doorboord met ‘flashy’ lichteffecten. Eerst het thuisfront, daarna het oostelijke front, dan weer het thuisfront. Maar Homerus’ Griekse tragedie in dit tijdsgewricht spelen, kan bijna niet anders betekenen dan dat het meteen óók over Oekraïne versus Rusland gaat.

Lessen van Naomi Velissariou

“Naomi heeft toneelstudenten vaak lesgegeven aan de hand van deze tekst van Lanoye over de wraak van de vrede,” verklaart Houwink ten Cate de keuze. “

Buiten de fascinatie voor de pracht kreeg de tekst voor haar opeens een andere, diepere lading bij de dood van George Floyd in 2020 en de daaropvolgende opkomst van Black Lives Matter. Toen kwam bij haar het idee op om Griekse vrouwen door witte, en Trojaanse vrouwen door acteurs van kleur te laten spelen. Pas later is Oekraïne om de hoek komen kijken; ook Lanoye heeft zich intussen de reikwijdte van zijn tekst gerealiseerd. Deze muziektheatervoorstelling is dus zeker ook een spiegel van deze tijd.”

Jongeren

‘Atropa’ doet aan als songteksten, zegt Floor. “Naomi heeft de laatste jaren met Joost Maaskant in de elektropopband Permanent Destruction samengewerkt, waar ze voordien op muziekgebied veel met Jimi Zoet samenwerkte. Met Joost en Jimi zijn deze twee musici samengebracht. Als in een clash vertolkt de een de stem van de Trojanen, de ander die van de Grieken.” Naast een intrinsieke reden is de keuze voor opgeschroefde basbeats ook geboren om bij jongeren aan te sluiten.

“Permanent Destruction heeft het popcircuit aangedaan en heeft ook op Lowlands gestaan. We merken dat de cross-over tussen technomuziek en theater bij hen echt werkt. We hopen daarom dat deze jongeren genegen zijn om nu ook het theater in te gaan.”

Met oorlog, emancipatie, discriminatie en imperialisme worden veel onderwerpen tegelijkertijd omgewoeld. “Grote thema’s, zeker. Maar de voorstelling is wel ook nog steeds gebaseerd op het oude verhaal van de Trojaanse oorlog, al heeft Lanoye de drie mannelijke hoofdpersonages ervan samengebonden tot één: Agamemnon. Daardoor komt hij als enige man tegenover de vrouwen te staan. Lanoye wil daarmee laten zien dat iedereen opgesloten zit in een bepaald systeem. Maar in de versie die wij ervan gemaakt hebben, laten we zien dat elk systeem te kraken valt. Hoe we dat doen? Door zijn menselijke kant te laten zien. Bij ons is hij niet boeman, hij roept de vrouwen ter verantwoording als hij zegt: ‘Maar wat hebben júllie dan gedaan?’ Zo beeldend, dat je de pijn voelt van de vrouwen en die van de man Agamemnon, tot in je vezels.” Houwink toont zich trots dat het gelukt is om cross-overs te maken van al deze stijlen en thema’s. “Ik hoop dat bezoekers die stapeling ook ervaren.”

Theater Utrecht en Naomi Velissariou, ‘Atropa’, woendag 30 november, 20.15 uur, Koninklijke Schouwburg. Meer informatie: www.hnt.nl

Onze redactie biedt dit verhaal uit de Den Haag Centraal (DHC) van donderdag 24 november gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de papieren editie van de krant Den Haag Centraal. Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.