Reuzenspinnen in Voorlinden: kunstenares Louise Bourgeois mengt gif met antigif
Met een groots overzicht toont museum Voorlinden hoe Louise Bourgeois verborgen herinneringen naar boven haalt. Ondanks, maar ook dankzij een getroebleerde jeugd groeide ze uit tot een iconische kunstenares.
De grootste spin van Louise Bourgeois heeft veel van haar dreiging verloren op het weidse gazon van museum Voorlinden. Omringd door bomen en bloemen krijgt haar ‘Maman’ van staal en brons zelfs iets natuurlijks. Niet de agressieve maar de moederlijke eigenschappen van het beest worden benadrukt. Onder haar lichaam is een nest vol eieren zichtbaar. Logisch toch dat je dan hoog op je poten staat?
Wat ook meespeelt, is de wereldwijde bekendheid die het beeld inmiddels geniet. Waar heeft de spin niet gestaan? Naast het Guggenheim Museum in Bilbao fungeert het beeld als een geliefde fotolocatie – een beetje eng, maar vooral gek. Geplaatst in een claustrofobische ruimte is de ervaring merkbaar venijniger. Wie ‘Maman’ al op diverse plaatsen heeft gezien, raakt zich steeds meer bewust van de immer aanwezige dubbelzinnigheid bij Bourgeois. In haar cocktailshaker wordt gif gemengd met antigif – liefde met haat, humor met pijn – en dat heksenbrouwsel van emoties maakt haar werk bijna onweerstaanbaar.
Gekwelde zielen
Louise Bourgeois (1911-2010) behoort tot de gekwelde zielen die soelaas zoeken in de kunst. De opmaat is idyllisch. Ze groeit op in de buurt van Parijs, dagelijks omringd door waardevolle tapijten in het ambachtelijke restauratieatelier van haar ouders, maar als haar moeder de Spaanse griep krijgt en na een lange lijdensweg sterft, is Louise twintig jaar oud en is geestelijk in een hel beland.
[tekst gaat verder onder de Instagramlink]
Aangezet tot spionage van haar vader die het aanlegt met de nanny, is haar beeld van liefde en seksualiteit volkomen verstoord. Ze gaat wiskunde studeren aan de Sorbonne, switcht naar de École des Beaux Arts, ontmoet daar een Amerikaanse kunsthistoricus, trouwt drie weken later en vertrekt in 1938 voorgoed naar New York. Met die mentaliteit gaat ze verder in de kunst.
Zelfanalyse
Dat biografische kennis leidt tot meer begrip van de kunstenaar is bij Louise Bourgeois het intrappen van een open deur. Haar hele oeuvre is een vorm van zelfanalyse. Ondanks de hyperpersoonlijke aanpak – waar de kunstwereld lange tijd allergisch op reageert – wroet ze met haar werk ook bij anderen iets los.
Ze bezit het vermogen om verborgen herinneringen en gedachten bloot te leggen.
“Ze bezit het vermogen om verborgen herinneringen en gedachten bloot te leggen,” zegt directeur Suzanne Swarts. Wie zich openstelt voor die emotionele chirurgie, daalt ook af in het eigen onbewuste. Wees dus niet verbaasd als er onvermoede bijgedachten opduiken.
Louise Bourgeois als inspiratiebron
Anno 2019 geldt Bourgeois als een belangrijke inspiratiebron om het eigen ik te onderzoeken. Waar de abstracte kunst naar pure waarden zocht, duikt zij in het vuile, fysieke, kleinmenselijke bedrijf. Voorlinden doet de ontwikkeling in zijn hagelwitte zalen chronologisch uit de doeken. Gezien de heftigheid van het werk is de ruime, ietwat cleane opstelling wel zo prettig. De titel van de tentoonstelling – ‘To unravel a torment’ – klinkt zwaar, maar voor Louise Bourgeois was deze ‘ontrafeling’ een therapeutische daad.
Directeur Suzanne Swarts geeft uitleg bij een sculptuur van Bourgeois. ‘Ze liep graag provocerend rond met dit beeld onder de arm. (Foto: hndrk)
Je kunt haar werk op een intellectueel niveau bekijken, zoals de psychiater en de kunstkenner gewoon zijn te doen, maar om de kracht ervan te ondergaan is meer nodig. Je redt het zelfs niet met empathie. Pas voorbij de emotie kom je terecht in de rauwe, woordeloze, instinctieve drang tot zelfbehoud. De sardonische humor biedt voldoende tegenwicht om heelhuids uit die afdaling in de hersenstam terug te keren.
Dit is een verkorte versie van het artikel dat verschijnt in de krant van donderdag 24 oktober 2019. Wilt u meer lezen over Louise Bourgeois? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten of neem een (proef)abonnement.
