Nieuw gidsje en app vertellen over Laakhaven zoals hij was (foto’s)
Havenkranen waren er in vol bedrijf, schoorstenen rookten. Een nieuw boekje en een app vertellen over de Laakhaven zoals hij was.
De Binckhorst, dáár gebeurt het, volgens de gemeente. Een voormalig bedrijfs- en havengebied krijgt een nieuwe functie als gebied voor wonen en werken. Je zou bijna vergeten dat het ‘kunstje’ al eens eerder is uitgehaald. In de Laakhaven.
De Laakhaven was vele decennia een echt industriegebied met daar omheen veel transport over water en spoor; Hollands Spoor lag en ligt er immers vlakbij. Vanaf 1990 onderging het verloederde gebied een vrijwel volledige gedaanteverandering.
Fabrieksfluiten in Laakhaven
De herinnering aan dat verleden van fabrieksfluiten, ratelende karren en schreeuwende beurtschippers is dus al aan het vervagen. Maar gelukkig is daar de Stichting Haags Industrieel Erfgoed (SHIE) die met publicaties, lezingen en rondleidingen de herinnering aan het Den Haag van de blauwe kielen levend houdt.
Eerder maakten ze behalve een dikke pil een handzaam gidsje plus app over de Binckhorst. De dikke pil over de Laakhaven verscheen al in 1991 (‘De Laakhaven, een beeld van een Haags industrielandschap’) maar nu is er óók voor dit gebied een gidsje plus app.
“Het is nu, ruim dertig jaar nadat wij als SHIE een eerste wandeling door het gebied organiseerden, een mooi moment om te komen met een eigentijdse handleiding,” zegt SHIE-voorzitter Koos Havelaar.
De Fijnjekade in de jaren dertig van de twintigste eeuw. (Foto Haags Gemeentearchief)
De app en het boekje geven een fascinerend overzicht van de ongelofelijk ingrijpende veranderingen die het gebied heeft ondergaan. Denk alleen maar aan de komst van de Haagse Hogeschool en de transformatie van het voormalige slachthuisterrein tot woonwijk; de oude transporthal en poortgebouwen herinneren aan de oorspronkelijke functie van het gebied.
Eerste industriehaven
Het begon allemaal aan het einde van de 19de eeuw, legt Havelaar uit.
“De gemeente besloot om de grachten en de oude binnenhavens van het Spuikwartier te dempen. Na veel discussie besloot de gemeenteraad een kanaal om de stad aan te leggen met laad- en loskaden met ruimte voor fabrieken en pakhuizen. Zo werd het plan gemaakt voor de eerste industriehaven van de stad en ook van Nederland. Rond 1900 begon het graven van de haven vanaf de Trekvliet. Men eindigde eind jaren twintig bij de Petroleumhaven.”
Dat hele proces is al wandelend of fietsend (of thuis) aan de hand van de app te volgen. De tocht begint bij de van de Trekvliet aftakkende ‘Voorhaven’, waar het elegante oude havenkantoortje van gemeentearchitect Schadee uit 1900 nog altijd staat. De haven bleek een magneet voor de industrie blijkt uit de vele informatie die de app levert.
De meelfabriek van Hus, de melkfabriek van De Sierkan (later: Melkunie), Van Heijst (fabriek voor radiatoren en stalen ramen), hopjeskoning Rademaker, Felix Kattenbrood en nog vele bedrijven die ooit een begrip waren in de stad.
Beurtgat
De drukste scheepvaart speelde zich af rond het ‘beurtgat’, de L-vormige insteekhaven, niet ver van de Laakbrug. Hier waren rederijen gevestigd die allerlei transporten verrichten, werk dat later overgenomen zou worden door vrachtwagen.
Mismoedig buigt een oude kraan het hoofd / als laatste is hij op zijn post gebleven / vermoeid torst hij balen met cement.
Het beurtgat is nu nog te herkennen in de waterpartij waar de bolle bozen van de Hogeschool samenscholen. Een heel ‘blok’ verder bevond zich een schuine zijtak, de Industriehaven, die nu nog voortleeft in de schuin door de bebouwing lopende Lulofsstraat. De fabrieken hebben plaatsgemaakt voor onder meer de Megastores, maar in dit gebied is ook een zone voor meer industriële bedrijvigheid bewaard gebleven.
Stadsdichter Daan de Ligt wijdde ooit een wat treurig stemmend sonnet aan de Laakhaven.
‘Mismoedig buigt een oude kraan het hoofd / als laatste is hij op zijn post gebleven / vermoeid torst hij balen met cement / hij heeft zich al die jaren uitgesloofd / doch weldra wordt hij van zijn taak ontheven / geofferd voor kantoor en voor student’.
Nieuwe woonwijk Waldo City
Maar de werkelijkheid is door de inspanningen van de SHIE iets minder treurig. Twee oude kranen – één aan de Calandkade, de ander aan de Neherkade – worden gerestaureerd. En in de buurt heeft ook een oude fabriek, die ooit nog als garage is gebruikt door Shell, het overleefd. Er omheen verrijst het nieuwe woonwijkje ‘Waldo City’. In de fabriek huist nu het kunstenaarscollectief Maakhaven.
De Petroleumhaven met een van de ingepakte havenkranen. (Foto DHC)
Het gidsje is te bestellen via de website van het SHIE.
De app is hier te downloaden via.
