Slimme computers moeten gaan bijhouden hoe Den Haag erbij ligt
Data hier, data daar… en die stad verandert maar. Van dakkapel tot paaltjes en perkjes. Slimme computers moeten in Den Haag gaan bijhouden hoe de stad erbij ligt.
Wil je een kelder graven? Een dakkapel op je huis? Eindelijk dat schuurtje om je knutselhobby naar een hoger niveau te tillen? Het wordt alsmaar makkelijker om dit soort dingen voor elkaar te krijgen. Tenminste, qua bureaucratie. Voor steeds meer bouwwerkzaamheden hoef je geen vergunning meer aan te vragen. Met name na de invoering van de omgevingswet (inmiddels uitgesteld tot 2022) zal die trend in een stroomversnelling komen.
Een voor de hand liggende reactie is misschien: ‘Top! De gemeente heeft er toch niks mee te maken.’ Maar dat is niet helemaal waar. “We zijn wettelijk verplicht om veranderingen in de stad bij te houden,” vertelt Marloes Graaumans, stelselregisseur bij de gemeente Den Haag. Sinds 2009 bestaan de zogenaamde ‘basisregistraties’ waarin de overheid informatie verzamelt. Drie daarvan gaan over de fysieke omgeving en moeten (deels) door gemeentes worden bijgehouden: de BAG met alle adressen van gebouwen, de BGT met de topografie van de stad en de WOZ met de waardes van gebouwen. Al die gegevens worden vervolgens ook gebruikt, om belastingen te berekenen, maar bijvoorbeeld ook door het groenbeheer en hulpdiensten. Graaumans: “Alles hangt samen. Hoe beter de informatie, hoe efficiënter de overheid.”
Alternatieven
Op dit moment wordt een groot deel van de informatie voor de basisregistraties handmatig verzameld, onder meer door middel van vergunningaanvragen. “Daar moeten we nu dus alternatieven voor verzinnen,” legt Graaumans uit. “We willen hetzelfde informatieniveau houden, met minder handwerk. We denken dat kunstmatige intelligentie daar goed bij kan werken.”
Dus zette de gemeente een vraag uit via het programma ‘StartUp in Residence’. Wethouder Saskia Bruines (D66, economie) legt uit: “De publieke sector staat voor talloze nieuwe vraagstukken, vaak op het gebied van technologie, verduurzaming en digitalisering. In dit programma snijdt het mes aan twee kanten: de gemeente verbetert de eigen producten en is beter op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. Tegelijkertijd geven we nieuwe bedrijven de kans om aan de slag te gaan, te groeien en hun kennis of producten daadwerkelijk te gebruiken.”
Birds.ai, een bedrijf dat gespecialiseerd is in slimme beeldanalyse, had de beste pitch en krijgt nu 25.000 euro innovatiebudget om het nieuwe systeem te ontwikkelen. Het bedrijf is opgericht door een oud-studententeam dat met elkaar een dronesysteem had ontwikkeld om neushoorns te beschermen tegen stropers.
Een mogelijke weergave van het systeem dat Birds.ai bouwt voor de gemeente Den Haag. (Afbeelding: Birds.ai)
Camiel Verschoor, CEO: “Een drone vloog over een gebied, in dit geval een natuurgebied, en maakte veel foto’s en video’s. Door ons systeem herkenden we automatisch op die beelden mensen en dieren. Die informatie speelden we dan weer terug aan de parkrangers.”
Kind
Het bedrijf gebruikt nu kunstmatige-intelligentietechnieken om infrastructuur te inspecteren. Zo bouwden ze een systeem voor een bedrijf om vanuit de lucht kapotte zonnepanelen op te sporen in een zonnepark. Verschoor en zijn collega’s werken daarbij ook met kunstmatige intelligentie. “Wat je in feite doet, is een computer met veel voorbeelden leren hoe een functioneel en kapot zonnepaneel eruitziet op een plaatje. Net zoals je tegen een kind zegt: dat is een auto, dat is geen auto maar een vrachtwagen. Of een bus.”
Je moet onthouden: een kunstmatig-intelligentiealgoritme discrimineert. Per definitie.
Voor het project bij de gemeente verwacht Verschoor zeker niet alleen beeld te gebruiken. Hij wil alle bronnen met nuttige informatie aanboren. Ook buiten de gemeente. “Denk aan verkoop- of verhuurplatformen. Als je daar je huis op zet, zet je er informatie op die ook in de basisregistratie staat. Misschien is de oppervlakte in plaats van de 100 m2 ineens 110 m2 op de website. Dan zou je een seintje kunnen geven aan iemand bij de gemeente: hier is iets veranderd. Dan wordt dat gecontroleerd en indien nodig gaat er een inspecteur langs om te kijken of het klopt.” Een enorme efficiëntieslag dus, maar de mens gaat er niet volledig uit. Verschoor: “De vraag is: wil je dat? Het is een acceptatieproces. Vertrouwen we de computer?”
Kunstmatige intelligentie en slimme computers
Het gebruik van kunstmatige intelligentie maakt bij de overheid een enorme opmars. De gemeente gebruikt het bijvoorbeeld al om Wmo-behoefte te voorspellen en afvalbijplaatsingen te detecteren. Net als met alle technologische ontwikkelingen zijn er kansen én valkuilen. Zo wil staatssecretaris Raymond Knops van Binnenlandse Zaken dat kunstmatige intelligentie waarden zoals transparantie, non-discriminatie, privacy en veiligheid borgt en waar mogelijk versterkt. ‘Menselijke controle is altijd nodig,’ schrijft hij in een VNG Magazine.
Verschoor herkent de zorgen en vindt het goed om er ethisch over na te denken. “Kijk naar ons originele project: we weten dat er een mens loopt. Maar niet of het een stroper is of een verdwaalde toerist. Wat als het systeem zegt dat het een stroper is, ze gaan er gewapend heen en schieten per ongeluk een toerist dood. Is dat dan onze schuld? Je moet er goed over nadenken wat een systeem detecteert. Er zijn klassieke verhalen die al lang rondgaan.”
“Iemand wilde Russische en Amerikaanse tanks automatisch uit elkaar halen vanaf foto’s. Dat kon hij heel goed. Maar toen werd het zomer en ineens deed het systeem het niet meer. Wat bleek: het had geleerd dat Russische tanks altijd in de sneeuw staan. Dan denk je dat een systeem werkt, maar eigenlijk niet. Het heeft het verkeerde patroon herkend. Je moet onthouden: een kunstmatig-intelligentiealgoritme discrimineert. Per definitie. Want we willen dat een algoritme dingen in hokjes stopt.”
Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop op donderdag de krant DHC. Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.
