Shell voert dreigement uit en kondigt verhuizing aan

De multinational had eerder al gedreigd deze stap te zullen zetten. Maar nu is het zover. Er ligt een voorstel van het bestuur aan de aandeelhouders. Daarin ‘brengt Shell als Engelse vennootschap ook haar fiscale vestigingsplaats onder in het Verenigd Koninkrijk’, volgens een maandagmorgen uitgegeven verklaring. Dit betekent dat CEO Ben van Beurden en CFO Jessica Uhl en hun staf voortaan in Londen kantoor houden. Vergaderingen van bestuur en de directie worden ook daar gehouden.

Minister Stef Blok van economische zaken reageerde vanmorgen geschokt. ‘We zijn hierdoor onaangenaam verrast. Het kabinet betreurt dit voornemen ten zeerste,’ zegt hij in een persverklaring. Zijn ministerie is ‘in gesprek’ met Shell over de gevolgen voor onder meer de werkgelegenheid, al heeft het bedrijf al verzekerd dat de ‘personele gevolgen beperkt blijven tot de verplaatsing van een aantal executive/board[-]posities’ (verklaring EZ).

Het Haagse college van B en W werd compleet verrast door het besluit. “Wij zijn hier vanochtend over geïnformeerd. Wij hebben kennis genomen van de verklaring van Shell dat de verhuizing niet het onderdeel Renewables & Energy betreft, dat wel in Den Haag blijft. Wij zijn met hen in gesprek, belangrijk punt hierbij is de werkgelegenheid in Den Haag,” aldus wethouder Saskia Bruines (D66, economie).  Hart voor Den Haag/Groep de Mos is meer uitgesproken. Raadslid Ralf Sluijs noemt het vertrek van de Shell-directie ‘een ramp voor de Haagse economie’. “Shell is een grote werkgever. Daarnaast is het een megaklap voor hotels, restaurants en makelaars.” Sluijs heeft een reeks schriftelijke vragen ingediend. Hij wil onder meer weten wat B en W hebben ondernomen om Shell van zijn ingrijpende stap af te houden.

Kantoren in Den Haag blijven

Het kantorencomplex in Den Haag blijft vooralsnog in zijn huidige omvang bestaan. Hier wil Shell zijn duurzame activiteiten concentreren. Van Beurden op de site van zijn bedrijf: ‘We blijven sterk verbonden met Nederland. Samen met Nederland willen we vooroplopen in de energietransitie. Ik besef heel goed dat de aankondiging van vandaag voor veel mensen een moeilijke boodschap is. Toch wil ik benadrukken dat de vereenvoudiging van onze structuur noodzakelijk is om onze strategie te versnellen. Zo kunnen we een leidende rol spelen in de energietransitie.’

In de Shell-verklaring van maandagmorgen komt ook Marjan van Loon, president-directeur van Shell Nederland, aan het woord. Zij heeft een eigen kijk op de besluitvorming. ‘Ik ben blij dat onze hoofddirectie de betrokkenheid van Shell [bij] Nederland zo tastbaar vormgeeft,’ staat er. Zij blijkt vooral te doelen op de energietransitie, waaraan Shell vanuit Den Haag en Amsterdam een serieuze bijdrage wil leveren. ‘Vanuit ons land zetten we de belangrijkste verandering in waar Shell ooit voor heeft gestaan. Ik kijk ernaar uit om samen met Nederland alles op alles te zetten om de energietransitie te versnellen,’ aldus Van Loon.

Echte reden: de dividendbelasting

De echte reden van het Shell-besluit staat niet expliciet in de officiële verklaring. Die is dat er in het VK geen dividendbelasting hoeft te worden betaald. Vorig jaar zei Van Beurden daarover in het Financiële Dagblad: ‘Je moet altijd blijven nadenken. Niets is permanent en natuurlijk kijken we naar het vestigingsklimaat’. Eerder poogde het kabinet multinationals te paaien met de aankondiging dat Nederland deze belasting zou afschaffen. Dat leverde felle debatten op in de Tweede Kamer. Maar toen Unilever in 2018 besloot zijn hoofdkantoor toch niet in Nederland te vestigen, maar in het VK te blijven, werd het voor premier Mark Rutte politiek onhaalbaar het plan door te zetten.

Ook andere overwegingen kunnen een rol hebben gespeeld bij het besluit van Shell. Dat valt in een periode dat vooral in Nederland de kritiek op het bedrijf en zijn ‘fossiele activiteiten’ steeds luider klinkt. De milieubeweging houdt geregeld demonstraties voor het kantorencomplex op de Carel van Bylandtlaan. De anti-Shell-campagne culmineerde in een rechtszaak van Milieudefensie en vele andere organisaties. Op 26 mei deed de rechter uitspraak: de milieubeweging won. Shell moet zijn Co2-uitstoot in 2030 met 45 procent hebben verminderd. Het bedrijf is hiertegen in beroep gegaan.

Shell en Den Haag

Ook tussen de gemeente Den Haag en de multinational verkilden de verhoudingen langzaam. In 2018 staakte de stad zijn subsidiëring van het Generation Discover Festival dat Shell enige jaren achter elkaar hield op het Malieveld. Vooral de linkse partijen voerden campagne tegen het subsidiëren van wat zij zien als ‘green washing’: groen praten, maar fossiel doen.

De ‘Shell-wijk’. Rechts vooraan de plek waar de nieuwe campus zou moeten komen. | Foto: Gemeente Den Haag

Met wijkvereniging Benoordenhout bestond al langer een haat-liefde-verhouding. De rode draad vormt hier de bouw van steeds weer nieuwe kantoren, die uiteindelijk leidde tot het verdwijnen van vrijwel de complete oorspronkelijke bebouwing van de Carel van Bylandtlaan. Zo’n vijf jaar geleden wekten nieuwe plannen van Shell opnieuw argwaan. Die gaan uit van de sloop van het kantoor uit 1954 (plus het hotel op het binnenterrein) ten behoeve van de bouw van een nieuwe ‘Campus’. Die wordt groter en hoger dan de bestaande bebouwing. Dat project is nog niet begonnen. Wel is de renovatie van het oudste gebouw (1917/1927) gaande.

Chance Pennington de Jongh, voorzitter van de wijkvereniging, stelt dat Shell in het verleden vaak ‘onhandig’ opereerde in zijn contacten met de omgeving, maar nu niet meer. “Er is nu een klankbordgroep en daarin speelt Shell een positieve rol. Het is wel afwachten wat het besluit betekent voor de campus-plannen.” Ook Pennington de Jongh zegt verrast te zijn door de bekendmaking. “Het is toch emotioneel. Net zoiets als de aankondiging van de sluiting van Bronovo. Shell is toch ook óns bedrijf.”

[Dit stuk is op 15-11-2021 om 16.03 uur aangevuld met een reactie van het Haagse college van B en W.]

Wilt u meer Haags nieuws lezen? Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.