NS vernietigt stationskunstwerk van Haagse beeldhouwer Auke de Vries 

Auke de Vries maakte het omvangrijke kunstwerk in 1987 ter gelegenheid van de opening van het Expeditie Knooppunt van de PTT aan de Waldorpstraat. Het beeld had een eigen perron op station Hollands Spoor, waardoor het duidelijk zichtbaar afstak tegen de achtergrond van het witte PTT-gebouw.

In 2015 constateerde De Vries dat zijn kunstwerk in slechte staat was en een restauratie moest ondergaan. Vervolgens ontstond een lange discussie over de vraag van wie het beeld was (ProRail, de NS of de nieuwe eigenaren van het Expeditieknooppunt) en wie dus verantwoordelijk was voor het herstel. Toen de NS in 2016 in bezit was gekomen van het gebouw, werd vastgesteld dat de Spoorwegen daarmee ook de eigenaar van het beeld waren geworden. Na tussenkomst van Roger van Boxtel, destijds president-directeur van de NS, en toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA, Infrastructuur) deden de Spoorwegen de toezegging het beeld te herstellen en terug te plaatsen.

Later kwam de NS daar op terug toen uit een – nimmer aan De Vries getoonde – offerte zou blijken dat de kosten van herstel tussen de 600.000 en 800.000 euro zouden bedragen. Auke de Vries bestrijdt dat zo’n hoog bedrag nodig zou zijn geweest. Volgens informatie die hij zelf had ingewonnen, kon het voor minder dan de helft. De Vries adviseerde, net als het metaalbedrijf dat het gedemonteerde beeld had opgeslagen, om de losse onderdelen van een tijdelijke coating te voorzien. Volgens hem heeft de NS dat advies genegeerd, waardoor het beeld zwaar beschadigd raakte door corrosie.

Nieuw beeld van Auke de Vries

Volgens een woordvoerder zag de NS geen heil meer in extra maatregelen. “Wij wilden eerst verkennen wat er gedaan moest worden en wat de kosten zouden zijn, voordat wij geld aan de coating gingen uitgeven. Een deel van het metaal was zo slecht dat het niet meer bruikbaar was en coating ook geen zin had.”

Het bedrijf zou vervolgens alles in het werk hebben gesteld om tot een oplossing te komen. Onder meer bood het De Vries 150.000 euro om een nieuw beeld voor een andere plek te maken. Dat weigerde de kunstenaar. “Ik moest dan ook toestemming geven voor vernietiging van mijn beeld. Dus niet, hè. Het ging mij niet om geld maar om herstel van het beeld.”

[Tekst gaat verder onder afbeelding.]

Auke de Vries. (Door: Piet Gispen Photography)

Ook Stroom, in Den Haag verantwoordelijk voor kunst in de openbare ruimte, heeft zich tot het laatst toe verzet tegen vernietiging van het kunstwerk. Zakelijk directeur Bas Mulder schreef twee weken voor de sloop nog een mail aan Pieter Akkermans, binnen de NS verantwoordelijk voor de afwikkeling van de affaire, waarin hij pleitte voor uitstel. Mulder: ‘Van een instelling met een publieke taak verwachten wij dat in goed overleg zal worden gekomen tot een voor alle partijen bevredigende oplossing.’

Ook verweet hij de NS veel te weinig aan onderhoud te hebben gedaan. Mulder stelde voor om opnieuw het gesprek aan te gaan, ditmaal in aanwezigheid van wethouder van cultuur Robert van Asten (D66). Nog dezelfde middag liet de NS weten niet op dat verzoek in te gaan. Twee weken later bestond het beeld niet meer.

‘Onbevredigend’

De NS noemt de afloop onbevredigend en teleurstellend voor alle betrokkenen. Ook spreekt zij van een pijnlijk besluit. Auke de Vries houdt vol dat de NS van het begin af aan sloop van zijn kunstwerk voor ogen had. ‘De NS was maar op één ding uit: vernietiging van mijn beeld. Ik voelde me een prooi, iemand waarop werd gejaagd,’ zegt hij in een opiniestuk in deze krant.

Volgens De Vries is hij slachtoffer geworden van de privatisering van diverse rijksdiensten. Toen hij in 1986 aan het werk begon, waren de PTT en de NS nog staatsbedrijven. “Bij de totstandkoming had ik maar met één meneer te maken,” vertelt De Vries over die tijd. Maar toen gebreken aan de metalen constructie werden geconstateerd, was een handvol partijen daarvoor in de plaats gekomen.

De NS, inmiddels een nv, had ProRail als zelfstandig bedrijf naast zich gekregen, de PTT was ook commercieel gegaan en het voormalige Expeditieknooppunt ging van de ene eigenaar naar de andere. Geen van deze bedrijven voelde zich verantwoordelijk voor het beeld en niemand wenste de kosten van herstel op zich te nemen. Ook de NS niet toen zij in 2016 het beeld in bezit had gekregen. De Vries en zijn kunstwerk waren in dit schimmige krachtenveld de onvermijdelijke verliezers.

Onze redactie biedt u dit verhaal uit de Den Haag Centraal van donderdag 2 september 2021 gratis aan. In de papieren editie leest u een opinie van Auke de Vries over deze affaire. 

Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten. Of neem een (proef)abonnement.