Gemeente bindt strijd aan met bijna onuitroeibare duizendknoop
De even taaie als destructieve Japanse duizendknoop rukt op in de stad. Den Haag voert de bestrijding van de woekerplant op. Maar een panklare oplossing bestaat niet.
Hij oogt onschuldig, het jonge plantje met rabarberrode steel dat tussen de stoeptegels uitsteekt. Toch komt hij vervaarlijk dicht bij een elektriciteitskastje, ziet Martin van den Hoorn, stadsecoloog van de gemeente. “Niet dat de plant gelijk naar binnen groeit, maar dat moeten we wel voorkomen.”
We staan naast de brug waar de Laan van Meerdervoort het Verversingskanaal oversteekt, een van de honderdzestig plekken in Den Haag waar de Japanse duizendknoop groeit. Langs het trottoir tieren de bamboe-achtige stengels welig, ze zijn enkele meters hoog. Van den Hoorn daalt af naar de waterkant, waar duizendknopen de dienst uitmaken. “Kijk, ze hebben de hele oever ingenomen.”
Het grootste gevaar is dat de plant zó persistent is dat je hem bijna niet weg krijgt
De Japanse (correcter: Aziatische) duizendknoop is een probleem. De invasieve exoot groeit als kool, zo nodig dwars door betonscheuren heen, en verdringt al woekerend andere plantensoorten. Hij kan serieuze schade aanrichten aan wegen, huizen en andere bouwwerken. En de crux: hij is bijna onuitroeibaar.
Virus
Om de opmars van de duizendknoop te stuiten, maakt de gemeente een extra vier ton per jaar vrij voor bestrijding. De horrorverhalen over de destructieve plant zijn soms wat overdreven, tempert Van den Hoorn. “Het is niet zo dat de hele stad in dreigt te storten. Het grootste gevaar is dat de plant zó persistent is dat je hem bijna niet weg krijgt.”
De duizendknoop verspreidt zich als een virus. Uit aarde die wordt verplaatst (‘grondverzet’) of maaisel dat elders belandt, groeit zo een nieuwe kolonie woekerplanten. Hoewel de duizendknoop al lange tijd in Nederland is, zorgt hij pas de afgelopen decennia voor problemen. “Exponentiële groei,” verklaart Christel Tijhuis, die als projectmanager andere gemeenten bijstaat bij bestrijding.
Op sommige plekken begint de plant al door het asfalt van de A1 te groeien
Na de oorlog is de duizendknoop door aanplanting, tuinafval en grondverzet verspreid over het land. Nu zijn het nog alleen wortelresten die de wildgroei veroorzaken. “Jarenlang hebben we gedacht dat Japanse duizendknopen zich niet kunnen vermeerderen via zaad, omdat ze allemaal hetzelfde geslacht hebben,” vertelt Tijhuis. “Maar in Rotterdam worden nu toch mannelijke én vrouwelijke planten gevonden. Als dat zaad levensvatbaar blijkt, hebben we een heel nieuw probleem.”
De duizendknoop groeit tegen de brug. (DHC/Sam Sampat)
Door asfalt
Hoewel groenbeheerders de plant al langer in het vizier hebben, zijn gemeentebestuurders pas sinds kort overtuigd van de risico’s. “Als je de riolering wil vervangen en langs de weg groeit een bosje duizendknopen, zit je met de gebakken peren,” schetst Tijhuis. “Op sommige plekken begint de plant al door het asfalt van de A1 te groeien.”
In Den Haag zit de duizendknoop in de betonconstructie van de tunnelbuis onder de Malietoren, meldde de gemeente vorig jaar. Bij woningbouw kan de aanwezigheid van de woekerplant een hard gelag betekenen voor de projectontwikkelaar. De bouwgrond moet dan worden gesaneerd, een dure grap. Bij een woningbouwproject aan de Maiskamp in Mariahoeve heeft de ontwikkelaar ‘hoge kosten’ gemaakt, aldus de gemeente. In Engeland kan de nabijheid van duizendknoop zelfs problemen opleveren bij het verkrijgen van een hypotheek.
Uitputting
Het enige strijdplan is uitputting. Daarvoor zijn allerhande methoden, zoals uitgraven, maaien, uittrekken, afdekken en injecteren met glyfosaat. Hoewel het gebruik van dit omstreden bestrijdingsmiddel in de openbare ruimte verboden is, wordt voor de duizendknoop tot 2022 een uitzondering gemaakt. Den Haag gebruikt overigens nooit gif.
Wel heeft de gemeente geëxperimenteerd met stoom – met wisselend succes – en wordt langs de A4 de bodem van een groeiplaats zuurstofloos gemaakt. Bij het Rode Kruisplantsoen zijn na het uittrekken van de stengels de wortels geëlektrocuteerd. Er zijn zelfs DNA-testen om te bepalen of duizendknoop in de grond zit. “Er bestaat niet één oplossing voor de bestrijding,” concludeert stadsecoloog Van den Hoorn. De grond afgraven, thermisch reinigen en afvoeren is bijvoorbeeld effectief maar duur. “We gaan per locatie kijken wat de beste methode of combinatie is.”
Op dit moment worden er miljoenen bladvlooien gekweekt
Zoals vaak met exoten heeft de duizendknoop geen natuurlijke vijand in Nederland. Daarom maakt men werk van een bladvlo die de Aziatische plant op zijn menu heeft, een project waar Den Haag bij betrokken is. “Op dit moment worden er miljoenen vlooien gekweekt,” vertelt Tijhuis. “Die zullen vooral in natuurgebieden worden uitgezet.” Dat klinkt riskant, maar volgens haar is de vlo ‘uitentreuren’ onderzocht.
In Den Haag worden eerst de kleinere groeiplaatsen aangepakt. “Die zijn relatief makkelijk in de kiem te smoren,” aldus Van den Hoorn. Voor het eind van het jaar wil de gemeente zes à zeven locaties afgraven. Wie de duizendknoop in zijn tuin heeft, doet er goed aan de plantjes wekelijks uit de grond te trekken. “Maar niet in de gft-bak gooien,” waarschuwt de ecoloog, “anders houd je het probleem in stand.”
De redactie van DHC biedt u dit artikel uit de krant van 17 september 2020 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Klik hier voor een (proef)abonnement.
Rabarbersmaak
De Duitse japanoloog en plantkundige Philipp Franz von Siebold introduceerde de duizendknoop in de negentiende eeuw in de Hortus botanicus in Leiden, en daarmee in Europa. In Nederland groeien drie soorten: Japans, Boheems en Sachalins. In de bloeitijd krijgt de duizendknoop witte bloemetjes, die geliefd zijn bij bijen. In het voorjaar zijn de planten goed te eten, de smaak is vergelijkbaar met die van rabarber.
