Kroniek van een politieke crash: de ondergang van een omstreden wethouder
Gekrenkt en teleurgesteld gooide PvdA-wethouder Martijn Balster vorige week de handdoek in de ring. Aanleiding: de felle kritiek op zijn woonwagenbeleid.
De raadzaal in het IJspaleis, woensdag 26 maart. De raadscommissie ruimte bespreekt het woonwagenbeleid; de discussie spitst zich toe op de verplaatsing van tien wagens aan de Energiestraat. Bewoner Henk Coret spreekt in en haalt hard uit. De bewoners voelen zich ‘bedrogen’, de gang van zaken is het ‘toppunt van krankzinnigheid’ en de bewoners ‘zeggen het vertrouwen in de wethouder op’.
De frustratie zit diep. En dat komt door de stagnerende verhuizing van de woonwagens van de Energiestraat naar de Henri Faasdreef in Leidschenveen. Die is noodzakelijk omdat, ook volgens de gemeente, de huidige plek ‘onveilig en onleefbaar’ is. Aan de verhuizing wordt al jaren gewerkt, maar halverwege maart rapporteerde PvdA-wethouder Martijn Balster bij verrassing dat de overgang, na een eerdere vertraging, nu nog later zijn beslag krijgt, namelijk pas eind 2026. Er zijn nog veel technische en juridische problemen.
Hij kondigde ook aan dat er vlak bij de nieuwe locatie mogelijk een woonflat komt te staan. Ook dat was een verrassing. Er wordt nu gewerkt aan een plan voor een tijdelijke huisvesting van de bewoners van de Energiestraat op een voorlopig nog geheime plek.
De toon verschilt van partij tot partij, maar iedereen is kritisch
Na de boze Coret komen de commissieleden aan het woord. De toon verschilt van partij tot partij, maar iedereen is kritisch. Van SP’ster Lesley Arp (‘beloften zijn gebroken’) tot VVD’er Rutger de Ridder (‘een schande hoe er met bewoners wordt omgegaan’). En ook Balsters partijgenoot Samir Ahraui constateert dat ‘het roer om moet’. Niet voor niets had de raad al in 2023 in een motie opgeroepen de Energiestraat ‘topprioriteit’ te geven.
Duidelijk is dat de raadsleden nu zo snel mogelijk opheldering willen over de verhuizing en over alles wat ermee te maken heeft. Eerder willen ze ook niet praten over het totale beleid zoals voorgesteld in de Woonwagennota. “Een gemankeerd stuk,” oordeelt Arp. “Een deels problematisch stuk,” vindt Jan Willem van den Bos van de Partij voor de Dieren.
‘Uitsterfbeleid’
Er wordt in de commissie ook veelvuldig verwezen naar een gerechtelijke uitspraak van vorig jaar waarin de gemeente wordt gesommeerd binnen vijf jaar meer woonwagenstandplaatsen in te richten. De rechter oordeelde ‘dat de gemeente Den Haag in strijd handelt met het discriminatieverbod door het niet uitbreiden van het aantal woonwagenstandplaatsen’.
Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens bepaalde al in 2018 dat het ‘uitsterfbeleid’ ten aanzien van woonwagens dat Den Haag en andere steden jarenlang hebben gevoerd ‘strijdig [is] met het discriminatieverbod en de mensenrechten van woonwagenbewoners’. Dat beleid ‘tast de woonwagencultuur in de kern aan’, aldus het Hof.
Zelfs de PvdA doet geen poging haar wethouder nog enigszins in bescherming te nemen tegen de tamelijk extreme aantijgingen
De Ridder en Arjen Dubbelaar van Hart voor Den Haag vragen zich net als de inspreker in de commissievergadering mede daarom hardop af, of Balster überhaupt nog de man is die dit dossier kan vlot trekken. Wat ze niet weten, is dat de wethouder zelf die conclusie al op dinsdagavond heeft getrokken. Hij zegt zijn collega’s in het college daarvan op de hoogte te hebben gesteld. Maar die boodschap lijkt niet te zijn overgekomen, want de personele wisseling komt woensdag voor bijna iedereen als verrassing. Niet voor niets zal het college van B en W nog dezelfde avond bijeenkomen om zich over de ontstane crisis te beraden.
Aanvallen
Als de wethouder op woensdag na de cascade van kritiek van de immer vriendelijke commissievoorzitter Andrew van Esch het woord krijgt, begint hij met te zeggen dat hij wegens het ‘buitengewoon emotionele’ dossier Energiestraat de portefeuille woonwagenzaken overdraagt aan een collega. Aan wie is dan nog onbekend. Maar er is meer. Hij wijst op aanvallen op zijn persoon die hem ‘diep hebben geraakt’. Hij heeft het dan over de inspreker, maar ook over een brief van Woonwagenbelangen Nederland die dinsdag in het stadhuis op de mat is geploft.
Die brief, ook verstuurd aan de Nationale Ombudsman en het College voor de Rechten van de Mens, overtreft qua felheid alles wat er op de woensdagmorgen wordt gezegd. Balster wordt ‘structureel institutioneel racisme en antiziganisme’ verweten. Dat laatste wil volgens de Raad van Europa zeggen: ‘Een specifieke vorm van racisme, met historische wortels, gericht tegen Roma, Sinti en Reizigers met een vergelijkbare cultuur, vaak uitmondend in discriminatie en systematische uitsluiting.’ Opvallend is dat de brief in het debat verder nauwelijks een rol speelt. Zelfs de PvdA doet geen poging haar wethouder nog enigszins in bescherming te nemen tegen de tamelijk extreme aantijgingen.
‘Himalaya’
Balster verdedigt zich nog kort, wijst erop dat er in Den Haag lang een uitsterfbeleid is gevoerd ten aanzien van woonwagenlocaties. Te veel gedoe, vonden raad en diverse colleges vroeger, te veel overlast, te veel onaangepast gedrag en een te groot ruimtebeslag. ‘Geen dankbare taak’ om dat dan te moeten omdraaien, zegt de wethouder. Hij heeft ‘bergen’ moeten bedwingen en er is nog een ‘Himalaya’ te gaan.
Maar op compassie hoeft hij niet meer te rekenen. “Ongehoord en ongekend,” noemt Arp het dat hij zich plotseling terugtrekt en zij vraagt om een schorsing om te kunnen overleggen. Twintig minuten later spreekt zij namens de hele raad wanneer zij zegt dat er nu niet verder meer wordt overlegd. De nota van de wethouder kan de ijskast in en een week later (donderdag 3 april) wordt alleen over het Energiestraat-drama en de politieke situatie gepraat. Er rest voorzitter Van Esch niets anders dan de vergadering te sluiten.
De aantijgingen aan mijn adres op het woonwagendossier hebben me diep gekwetst
Maar het is toch nog niet klaar. Donderdagmiddag komt het bericht dat Balster, murw gebeukt, er helemaal mee stopt. Alles afwegende concludeert hij dat hij niet verder kan, maar dat ook niet wil. De raad laat hem vallen; er is een motie van wantrouwen in de maak. Hij besluit de eer aan zichzelf te houden. Donderdag om 14.00 uur ligt er een brief van de wethouder aan de burgemeester (‘beste Jan’) en de raad waarin hij – murw gebeukt – uitlegt dat hij niet verder kan.
‘Niet zelden hebben we in de raad stevige discussies gehad die ons denken verder brachten. Maar er waren soms ook aanvaringen waarin puur op de man werd gespeeld. Dat is een praktijk waaraan ik niet kan en wil wennen. De aantijgingen aan mijn adres op het woonwagendossier hebben me diep gekwetst. Zonder vertrouwen vaart niemand wel. Voor mij is dat de reden om nu mijn taken neer te leggen.’ Woensdagavond was nog afgesproken dat D66-wethouder Robert van Asten (stedelijke ontwikkeling) het woonwagendossier zou overnemen. Maar nu moet de omvangrijke portefeuille-Balster in zijn geheel worden herverdeeld.
Nooit geboterd
Tussen Martijn Balster (44) en de raad heeft het eigenlijk nooit echt geboterd. Enerzijds komt dat door de aanhoudende en soms ook onredelijke kritiek van Hart voor Den Haag. Deze partij heeft hem zijn aantreden als wethouder na de aanhouding van Richard de Mos en Rachid Guernaoui in 2019 nooit vergeven. Maar ook andere partijen hebben moeite met de vaak betweterig overkomende wethouder, die maar zeer zelden zijn ongelijk toegeeft, ook als daar wel aanleiding voor is. Dat leidde al verschillende keren tot (niet aangenomen) moties van afkeuring. Eén ervan haalde het eind vorig jaar bijna. Er was toen scherpe kritiek op Balster over zijn aanpak van het erfpacht-dossier. Eerdere botsingen waren er onder meer over het Weigeliaplein en sloop en nieuwbouw in Zuidwest.
Tegelijk zijn vriend en vijand het erover eens dat Balster keihard heeft gewerkt en successen heeft behaald, toch ook weer in Zuidwest met de wijkaanpak. En ook in de strijd tegen huisjesmelkers die arbeidsmigranten uitbuiten. Verder schreef hij mee aan de Wet betaalbare huur en de Wet goed verhuurderschap waardoor er meer betaalbare huurwoningen beschikbaar blijven.
Opvolger
Het college van B en W maakte donderdag bekend dat de portefeuille van Balster voorlopig wordt verdeeld over vier andere wethouders, de genoemde Robert van Asten, Hilbert Bredemeijer (CDA), Nur Icar (DENK) en Robert Barker (Partij voor de Dieren). Het weerbarstige woonwagenbeleid, onderdeel van volkshuisvesting, ligt dus op het bordje van Van Asten. De PvdA heeft aangekondigd binnenkort een opvolger voor Balster te zullen voordragen.
Nu een wethouder die wél zorgt voor voldoende – én betaalbare – (huur)woningen
Van zijn collega-wethouders en de burgmeester krijgt de opgestapte wethouder nog wel wat steun. ‘Ik ga zijn gedrevenheid en motivatie erg missen,’ schrijft Van Asten op X. Bij de wethouder thuis arriveren bloemen van vrienden en kennissen. Maar in de raad wordt stevig geoordeeld. In veel reacties klinkt door dat het vertrek ‘onvermijdelijk’ was geworden. Hart voor Den Haag kan er geen traan om laten. Richard de Mos op X: ‘Dit is de enige goede beslissing voor de stad. Nu een wethouder die wél zorgt voor voldoende – én betaalbare – (huur)woningen.’
Martijn Balster zal deze donderdag niet meer in de raadzaal verschijnen. Nog voor het einde van de week moet hij zijn werkkamer ontruimen en zijn telefoon inleveren.
