Branoul brengt ‘Na de dood van Klara Militsj’ als theaterfilm

“Hoe moet je het noemen?” Acteur Bob Schwarze legt de vraag op tafel welk etiket je op zijn aanstaande Branoul-productie ‘Na de dood van Klara Militsj’ zou moeten plakken. “Het is film, maar het is ook toneel. Het is geen registratie van een voorstelling. We noemen het meestal een ‘theaterfilm’.”

Door

De manier waarop Branoul Toergenjev’s boek presenteert, is in elk geval niet eerder vertoond. En draagt de duidelijke handtekening van dat kleine theatertje waar veel onmogelijks mogelijk werd. Vuistdikke romans voor één speler, Dostojevski ingedikt tot dialoog. In ‘Na de dood van Klara Militsj’ kijkt het publiek solo-acteur Bob Schwarze in zijn rol als Jakob recht in de ogen terwijl hij geprojecteerd wordt op een zeer groot scherm.

“Je moet wel een beetje tegen Bob Schwarze kunnen,” grapt hij met zelfspot. “Het zijn close-ups zo groot als die van Sergio Leone in ‘Once upon a time in the West’. Drie bij twee meter.” Ze worden een blik achter de ogen van die Jakob, door de montage erdoorheen van andere scènes uit zijn verhaal. “Nee, géén illustratie,” zegt Schwarze, “geen realisme.”

Droste-effect

Een bezoek aan ‘Klara Militsj’ in Branoul (première woensdag 18 augustus) is naar het theater gaan om te kijken naar een acteur die daar op film weer theater speelt. Een variatie op het Droste-effect. Een voorstelling die min of meer tot stand kwam onder de druk van de Covid-sores waarin het theater dicht moest.

Schwarze: “We gingen online-voorstellingen geven. Het publiek kocht een kaartje om in te loggen. Aangezien een kaartje-Branoul inclusief een hapje en een drankje is, brachten we die in een doosje thuis bij het publiek met zo’n ‘link’ . Die online-voorstellingen mochten een beetje houtje-touwtje zijn, we konden er geen 150.000 euro tegenaan gooien en met vijf camera’s werken. We werden daarna online ingehaald door grote gezelschappen als het ITA (Toneelgroep Amsterdam) die dat geld wel hadden.”

Branoul bracht (en brengt straks weer) in die periode een bewerking van Gontsjarov’s ‘Oblomov’. “Elke keer dat we dachten dat het weer kon en we kaartjes verkocht hadden, moesten we die kaartjes weer terugbetalen. Na de vierde keer zijn we gestopt. Toen is het idee van die film ontstaan. Maar het mocht geen toneelregistratie zijn, dat haat ik.” En hij voegt er tussen haakjes wel aan toe: “Terwijl ik als jongetje al die registraties, met Ko van Dijk op tv, wél gezien heb en daardoor waarschijnlijk in dit vak ben terechtgekomen.”

Kloppend hart van Branoul

Manon Barthels, regisseur, scenarist, bewerker van Dostojevski tot en met Tolstoj, is met haar partner Schwarze het kloppend hart van Branoul. Zij kwam met Toergenjev’s boek. Een moeilijkheidsgraad erbij.

 

Het wordt als theaterfilm eerder een psychologische thriller dan een spookverhaal.
Bob Schwarze

 

Bob Schwarze: “Je kent Manon, hè? Ze ziet zichzelf niet als een visionaire figuur, maar die visie heeft ze wel in haar aanpak. Ze werkt associatief, kan het zelf niet uitleggen. En ze leest een boek een paar keer, legt het weg, begint uit het hoofd te schrijven en pakt dan het boek weer. En gaat schaven. Haar bewerking van ‘Anna Karenina’ begon met één vrouw en zeven mannen. Toen zei deze directeur van Branoul zuinig: ‘Hallo, wat denk je wel?’ Uiteindelijk bleef die ene vrouwenrol over. Fantastisch!”

Gitzwarte ogen

“Bij de personages in Branoul kan je meekijken in hun hoofden. Ook bij deze Jakob. Een man die teruggetrokken leeft, zijn ouders zijn dood, hij heeft geen relaties met vrouwen. Op een literaire soiree ziet en voelt hij opeens twee gitzwarte ogen die alsmaar naar hem kijken: Klara Militsj die zingt en voordraagt. Hij vindt het verschrikkelijk. Maar die ogen gaan in zijn kop zitten. Bij een concert ziet hij haar weer. Ze kijkt naar hem bij alles wat ze doet. Hij vindt het doodeng, maar kan die vrouw niet loslaten.”

“De volgende dag krijgt hij een ongesigneerde brief. Een vrouw wil hem ontmoeten op de boulevard. Daar staat Klara Militsj, met voile. Het lijkt een liefdesverklaring, maar hij heeft het gevoel in de maling genomen te worden en brandt haar helemaal af. Roept haar na dat ze een slechte actrice is. Een dag later leest hij in de krant dat ze zelfmoord gepleegd heeft, op het toneel, terwijl het doek zakte. ‘Het schijnt dat een onbeantwoorde liefde haar tot deze daad gebracht heeft,’ schrijft die krant.”

Toergenjev werd overigens, zoals meerdere Russische auteurs van die tijd (Leskov), geïnspireerd door de werkelijke zelfmoord op het toneel van zangeres en actrice Eulalia Kadmina (1881).

Kraken mag

Bij Branoul is Klara Militsj niet zichtbaar. Schwarze: “Jakob voelt haar overal, ziet haar echt zitten in zijn kamer. Hij wordt gekker en gekker. Zijn vader heeft hem geleerd dat doden nog veertig dagen rondwaren na hun overlijden. Dan beginnen bij hem de beproevingen. Hij praat voortdurend tegen zijn dode vader. Je kijkt binnen dat hoofd. Je ziet door de montage dat hij Klara ziet, maar háár zie je niet. En je vraagt je voortdurend af hoe hij eruit komt. Je ziet de tijd verstrijken, en je ziet mijn baard groeien. Het wordt als theaterfilm eerder een psychologische thriller dan een spookverhaal. Hoeveel mensen er straks binnen mogen, weten we nog niet. Maximaal twintig, denk ik. Ja, ze krijgen hun hapje en hun drankje. En ze mogen kraken tijdens de film.”

‘Na de dood van Klara Militsj’, woensdag 18 (première, 20.15 uur) t/m zondag 29 augustus (14.00 uur), Branoul. Meer informatie: www.branoul.nl

Onze redactie biedt u dit verhaal uit de papieren krant van donderdag 05 augustus 2021 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten. Of neem een (proef)abonnement.

Standaardportret
Bekijk meer van