Meisje digitaal ontleed en jonger gemaakt
Het ‘Meisje met de parel’ van Johannes Vermeer is digitaal binnenstebuiten gekeerd. Er kwam onder meer een groen gordijn tevoorschijn.
De techniek vermag veel. Ook in het museale onderzoek. Dat bleek bijvoorbeeld zestien jaar geleden, toen Mondriaans ‘Victory Boogie Woogie’ in het Kunstmuseum werd onderzocht en doorgelicht. Hoe deed de kunstenaar het? Welke plakbandjes gebruikte hij? Wat krabde hij weg? Op dat soort vragen kwam een antwoord.
Zo is er ook jaren onderzoek gedaan naar het iconische ‘Meisje’ van Vermeer, dat dit voorjaar acht weken lang de show stal op de grote Vermeer-tentoonstelling in Amsterdam. Eén van de dingen die met behulp van de TU Delft is onderzocht, is hoe het doek er oorspronkelijk uitzag, voordat het patroon van kleine barstjes (craquelé) het verfoppervlak aantastte. “Voor de eerste keer in 358 jaar hebben we een beeld van hoe het Meisje er uitzag toen ze werd ‘geboren’,” vertelt Abbie Vandivere, restaurator en leider van het nieuwe onderzoek. “Hiermee kunnen we laten zien hoe zij in de eeuwen daarna heel langzaam veranderde.” Behalve door de barstjes veranderde het schilderij ook door kleurverlies van de pigmenten, waaronder het karakteristieke ultramarijn waarmee Vermeer zijn stralende blauw maakte.
Het ‘Meisje met de parel’ zoals het doek er nu uitziet.
Het Meisje zoals het er in 1665 uitgezien kan hebben (digitale reconstructie). | Foto’s: Mauritshuis
Met veel geduld is er een digitale versie gemaakt van hoe het Meisje eruit gezien kan hebben: gladder en intenser gekleurd. Bij de reconstructie werd ook nog een ontdekking gedaan. De bruinige achtergrond was oorspronkelijk groenachtig en suggereerde bovendien een gordijn. Dat is te zien aan de subtiel geschilderde plooien in de rechter bovenhoek van het doek.
Duizelingwekkend
Dit alles werd donderdagmorgen gepresenteerd in het Mauritshuis. Daar waren ook technici aanwezig van de het Franse optische bedrijf Hirox, dat microscoop leverde en bediende, en van Canon, dat zorgde voor de print. Alles bij elkaar een duizelingwekkende vergrotings- en afdrukonderneming. Hirox produceerde na 88 uur scannen een ultrahigh definition-beeld bestaande uit honderd miljard (!) pixels. Via de site van het museum kun je klikken op het schilderij en het dan eindeloos vergroten zodat elk verfstreekje, penseelhaartje en barstje zichtbaar wordt. “Na opnames met een gemotoriseerde lens hebben we twee miljoen foto’s gecombineerd,” lichtte Hirox-topman Emilien Leonardt toe.
Maar dat was nog niet alles. Van dat digitale monsterbeeld heeft Canon een reusachtige 3D-print gemaakt. Zo’n doek is toch tweedimensionaal, zou je denken. Ja, totdat je het gaat vergroten en blijft vergroten. Dan wordt elke verfkloddertje een gebergte en ieder barstje een kloof. Clemens Weykamp van Canon voegde nuchter nog wat details toe. “Een berekening vooraf wees uit dat we voor de print 125 liter inkt nodig zouden hebben. Dat is een idiote hoeveelheid. Dat hebben we weten terug te brengen tot zo’n twintig liter. Het printen duurde 230 uur.” Het resultaat dat honderd keer groter is dan het origineel is nu in de hal van het museum gratis te bekijken. En te bevoelen. “Een prachtige plek ook om een selfie te maken,” merkte museumwoordvoerder Boris de Munnick enthousiast op. Op deze plek ook te zien: een video, een presentatie over de pigmenten die Vermeer gebruikte en vier nóg verder vergrote fragmenten, waaronder het linkeroog van het Meisje en, uiteraard de parel.
Voor meer informatie klik hier.
- ‘Who’s that Girl?’, 8 juni t/m 7 januari 2024, Mauritshuis (foyer)
