Interview: Agnita de Ranitz schreef boek over eerste giraffe in Frankrijk
Agnita de Ranitz, een Haagse uit Frankrijk, treedt al schrijvend in de legendarische voetsporen van een giraffe die in 1827 als diplomatiek geschenk van Marseille naar Parijs moest lopen. De historische roman ‘Kom Atir kom’ is de opvolger van ‘De vrouw op het perron’.
Hoewel zij al 41 jaar in Frankrijk woont, keert schrijfster Agnita de Ranitz regelmatig met veel plezier terug in Den Haag waar zij ‘een heerlijke jeugd’ heeft doorgebracht. Deze keer is de uitgesproken feestelijke aanleiding de presentatie in haar geboortestad van haar nieuwe roman ‘Kom Atir kom’. Dit is een historisch werk over de lange voetreis door Frankrijk van de giraffe Zarafa en haar twee begeleiders Saint-Hilaire uit Frankrijk en Atir uit Soedan.
Het gesprek vindt plaats in het Kicking Horse Café van Paagman. We spreken haar aan het begin van de Boekenweek, voorafgaand aan de lezing van De Ranitz (67) in deze boekhandel in de Fred. Boven op haar uitpuilende tas prijkt een net uien. Stralend zegt zij: “Een cadeautje voor kleine Jacques. Dat is het pasgeboren giraffekalfje in Safaripark Beekse Bergen. Ik heb begrepen dat ze er gék op zijn. Vanavond geef ik het aan mijn eregast, giraffenspecialist Jacques Kaandorp. Ik zal hem het eerste exemplaar van ‘Kom Atir kom’ aanbieden.”
Tournee van Agnita de Ranitz
De Ranitz heeft haar tournee tijdens de Boekenweek nog zo goed als ongewijzigd kunnen voltooien, laat zij later vanuit haar woonplaats in Frankrijk weten. Volgens de nieuwe richtlijnen schudden we elkaar die middag in Den Haag al niet meer de hand.
Ik begroef mij in bibliotheken waar ik vele oude documenten en boekwerken kon raadplegen.
Ze debuteerde in 2016 met ‘De vrouw op het perron’. Dit is een fictief verhaal over de jaren zestig in Nederland. Het originele thema van haar tweede boek ‘Kom Atir kom’ diende zich datzelfde jaar al aan in de auto. “Op de radio was een reportage te horen over de pasja van Egypte Mohamed Ali die van 1805 tot 1849 regeerde. Egypte bevond zich in een deplorabele staat en Ali’s ambitie was niet alleen de handel en landbouw van zijn land te verbeteren maar ook om Griekenland, waar de Turken net verdreven waren, aan te vallen. Uit angst voor het Franse leger ondernam hij eerst een diplomatiek charmeoffensief jegens de Franse koning Karel X (jongere broer van Lodewijk XVI, regeerde van 1824-1830, red.) door hem een giraffa camelopardalis te schenken.”
Het was in die tijd zeer gebruikelijk om een bijzonder (wild) dier in te zetten als smeermiddel voor de bilaterale betrekkingen. Nog altijd wordt het als een diplomatieke geste bij uitstek gezien, zij het sinds wetgeving uit 1973 op een andere basis geschoeid. Bijvoorbeeld adoptie: denk aan onze bruikleenpanda’s uit China. De Ranitz was direct gefascineerd door de eerste giraffe die de Franse bodem betrad.
Verbeeldingskracht
“Daar moet ik iets mee, dacht ik. Vervolgens: hoe geef ik er mijn eigen draai aan in een historische roman?” Naast de voor de hand liggende hoofdrol voor de giraffe besloot zij haar verbeeldingskracht in te zetten voor de andere twee protagonisten die de giraffe in 1827 begeleidden op de historische voettocht van 42 dagen met zo’n 25 kilometer per dag vanuit Marseille naar Parijs.
Dat een giraffe kan knipogen, zoals Atir in het boek beweert, is eveneens op werkelijkheid gebaseerd.
Zo begon zij vol enthousiasme aan een bijna vier jaar durend avontuur vol studie, veldwerk, inspiratie en uiteindelijk de afronding op papier.
“Ik begroef mij in bibliotheken waar ik vele oude documenten en boekwerken kon raadplegen. Ook struinde ik het internet af en ik stippelde de route over het Franse platteland uit om precies dezelfde tocht af te kunnen leggen. Tijdens de reis ontmoette ik interessante historici die mij veel wetenswaardigs wisten te vertellen over de enorme impact destijds van de verschijning van een niet eerder gezien ‘wanstaltig, disproportioneel dier op wankele poten’. In Lyon stroomden in 1827 maar liefst 30.000 mensen toe. Ze kwamen van heinde en verre om ‘het monster’ te aanschouwen.”
Jurassic Park
Weliswaar overbrugde De Ranitz de bijna negenhonderd kilometer per auto, maar toch had ze wel degelijk het gevoel in de bijna tweehonderd jaar oude voetsporen te treden van de twee zo verschillende begeleiders van Zarafa. Dat waren de gerenommeerde zoöloog Etienne Geoffroy Saint-Hilaire en de jonge Soedanese dierenverzorger Atir.
“De giraffe, die Zarafa werd genoemd, was afkomstig uit Zuid-Soedan. Een jong dier, in de taal van zijn geboorteland pas twintig manen oud. Hoe Zarafa daarvandaan in Alexandrië, Egypte, is beland – per faloek over de Nijl? – is niet meer te traceren. Maar over de Middellandse Zee werd ze in 25 dagen per Sardijnse tweemaster naar Marseille vervoerd. Een gat in het dek voor de immens lange hals.” Zij toont enkele vroegere afbeeldingen van het destijds in Frankrijk onbekende dier’. Op de plaatjes heeft het veel weg van de griezeligste prehistorische monsters uit ‘Jurassic Park’.
In Cineac aan het Buitenhof zag ze als kind al graag wildedierenfilms – ‘handen voor mijn ogen als er een dier werd opgegeten’. Haar eerste echte giraffe zag ze in de dierentuin in Wassenaar. “Tijdens een bezoek met mijn moeder zag ik Lilou, de eerste giraffe daar. Foto’s uit 1957 tonen het transport van Lilou. Staand op een vrachtauto rijdt ze door de Haagse Wagenstraat en Grote Marktstraat op weg naar Wassenaar. De allereerste giraffe in Nederland kwam al eerder, in 1856, vanuit Hamburg met bestemming Artis, dat er een hoge prijs voor betaalde.”
Succes
Lachend vertelt ze dat Artis op hetzelfde commerciële succes hoopte dat Zarafa in Frankrijk dertig jaar tevoren teweeg had gebracht. “In Parijs werden in de eerste drie maanden na de aankomst van Zarafa 600.000 kaartjes verkocht. Maar vanwege de nuchtere Nederlandse aard liep dat hier uit op een grote teleurstelling.”
Op papier leerde De Ranitz alle details van de giraffe kennen. Onder meer dat het een herkauwer is, dus zonder tanden in de bovenkaak, sneller dan een paard in galop is maar met een kort uithoudingsvermogen en slechts twee uur per dag slaapt. “Dat een giraffe kan knipogen, zoals Atir in het boek beweert, is eveneens op werkelijkheid gebaseerd.”
Wilt u het volledige verhaal lezen? Koop dan vanaf de krant Den Haag Centraal (DHC) bij een van de verkooppunten of neem nu een (proef)abonnement. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.
