Bernlef in Branoul: van de trap vallen met Thelonious Monk

RECENSIE – In de nieuwste productie van Literair Theater Branoul staan de jazzverhalen van J. Bernlef centraal. Bob Schwarze draagt voor, pianist Wolfert Brederode zorgt voor de muziek.

Door

De meeste mensen kennen de schrijver J. Bernlef vooral van zijn roman ‘Hersenschimmen’, een aangrijpend verhaal over een man die langzaam wegzakt in de mist van de dementie. Maar de auteur schreef ook verschillende verhalenbundels over jazz; hij was zelf een verdienstelijk jazzpianist. Hoe bijzonder en vooral ook merkwaardig deze verhalen zijn, is nu te horen in Literair Theater Branoul, mét muziek. Acteur Bob Schwarze en pianist Wolfert Brederode brengen daar de voorstelling ‘Hoe van de trap te vallen’.

De titel verwijst naar één van de verhalen van Bernlef. Daarin maakt iemand bijna een duikeling. De verteller vraagt zich af hoe hij dat moet beschrijven en kiest voor slow motion. Een soort experiment dat een verbale weergave is van de wijze waarop de Amerikaan Thelonious Monk (1917-1982) pianospeelde. Brederode zorgt ervoor dat we dat ook meteen horen. De duikelaar komt uiteindelijk op z’n pootjes terecht.

Niet altijd over jazz    

Het curieuze is dat die verhalen lang niet allemaal expliciet over jazz gaan. In ‘Ongestoord I’ zijn we op een receptie waar iemand zich onzichtbaar probeert te maken. Er loopt daar een stotteraar rond die zijn gezelschap tot wanhoop brengt, want dat moet zich steeds inhouden om hem niet aan te vullen. In het experimentele ‘Ongestoord II’ lijkt die stotteraar terug te komen, of is dat een verkeerde associatie? Nu is de grap dat hij telkens na een ‘stottering’ anders doorgaat dan verwacht. ‘Ik maak pas op de plaats … rust!’ Het is een reeks kolderieke contaminaties die Schwarze virtuoos over het publiek uitstort. Brederode omspeelt dat alles soepel, nu eens improviserend, dan weer groten citerend. Zo nu en dan werpt hij Schwarze een meewarige blik toe.

In de jazzclub

Het is even wennen als tekst en muziek tegelijk klinken. De verstaanbaarheid komt dan in het geding, al gebruikt Schwarze een microfoon. Tegelijk hoort dit bij de sfeer van een jazzclub. Die wordt nog versterkt doordat het publiek met drank en hapjes in het zaaltje zit, op uitdrukkelijk verzoek van de mannen op het podium. Schwarze gaat zelfs een keer de glazen bijvullen!  En dat past dan weer wonderwel bij het laatste verhaal, ‘Technische kennis’. Daarin gaat het over een jazzliefhebber die langzaam in de ban raakt van juist de bijgeluiden van de jazzclub die op oude opnames te horen zijn: het rinkelen van glazen, flarden van gedempte of minder gedempte gesprekken. Juist die dingen gaat hij met zijn eigen apparatuur naar voren halen. Het parelende spel van Brederode, die overtuigend in de huid van de virtuoze pianist Bill Evans (1929-1980) kruipt, wordt bijzaak. Alweer een typisch bernlefiaanse wending.

  • ‘Hoe van de trap te vallen’, tot en met zondag 18 december, Literair Theater Branoul. Gezien: donderdag 24 november. Voor data en meer informatie, klik hier.  

 

 

Standaardportret
Bekijk meer van