Galerie Nouvelles Images stopt: het einde van een generatie

Galerie Nouvelles Images heeft enorme veranderingen doorstaan, maar na 58 jaar is de rek eruit. Marie Jeanne de Rooij, die pas sinds maart 2017 aan het roer staat: “Sluiting was de enige optie om de zaken netjes te kunnen afhandelen.”

Beeldende kunst Erik Bos Galerie Nouvelles Images Westeinde

05-08-2018 09:00 Door Hendrik van Leeuwen

In galerie Nouvelles Images kreeg de naoorlogse kunst een gezicht. De donkere gevel aan het Westeinde is weinig indrukwekkend, maar daarachter gaat een zalencomplex schuil van maar liefst 600 vierkante meter. Toonaangevende kunstenaars als Armando en Eugène Brands konden er met gemak hun manshoge doeken kwijt, terwijl er voor intiemer werk elders in het labyrint van wandelgangen en tussenzalen ook een mooi plekje te vinden was.

De crème de la crème uit de kunstwereld trof elkaar bij openingen. Koningin Beatrix kwam op afspraak kijken. Maar de gouden jaren dat Nouvelles Images een instituut was waar je niet omheen kon, zijn in feite al lang voorbij. De oudste nog bestaande galerie van Nederland is een van de vele pleisterplaatsen geworden op de landkaart van de moderne kunst. Dan is een bezoek minder urgent.

Het begon in 1960. Toen de gemiddelde babyboomer nog in korte broek naar school ging en het begrip ‘galerie’ nog helemaal niet bestond. Ton Berends (1923-2003) zag perspectief in een atelier aan het Westeinde waar gipsen heiligenbeelden werden vervaardigd en verkocht. Hij dacht aan een moderne vorm van religieuze kunst zoals die in Frankrijk werd gepropageerd door de Club des Nouvelles Images. Daarom vroeg en kreeg hij toestemming om de naam te gebruiken, maar al snel besloot hij dat seculiere kunst ook een plek verdiende.

Ik-tijdperk in Nouvelles Images

Berends moet de tijdgeest goed hebben aangevoeld. In de roerige jaren zestig kalfde het gezag van traditionele instituten af en nam de mobiliteit toe. Ambitieuze schilders uit het katholieke zuiden vestigden zich in Amsterdam. Ze bezongen daar hun nieuwe vrijheid in een lyrisch-abstracte gebarentaal. Jef Diederen, Lei Molin en Ger Lataster waren niet van God los, zoals sommigen dachten. Ze zochten de diepte in hun eigen ziel. Het ik-tijdperk, zo vatte de Haagse Post de tijdgeest samen.

Nouvelles Images had oog voor nieuw talent, maar leverde zich niet over aan de waan van de dag.

Ook Ton Berends wist dat er meer in hem school dan het drijven van een succesvolle galerie, maar als interieurontwerper kon hij zich toch beduidend minder profileren. De tragiek van charismatische bemiddelaars is dat er vaak een verkapte kunstenaar in schuilt. Dat gold ook voor Berends’ goed geschoolde opvolger die 1989 aantrad. Hoewel Erik Bos (1955-2016) veel grote namen overnam en trouw liet zien hoe hun werk zich ontwikkelde, verschoof hij het accent naar een meer conceptuele benadering.

“Om kunst beter te begrijpen vond hij de achterliggende gedachtewereld van wezenlijk belang,” zegt galerieassistent Sander Cremans. Die aanpak etaleerde Bos zowel in diepgravende boeken als in onderhoudende praatjes met het publiek.

Benno Tempel (de huidige directeur van het Gemeentemuseum) vond het een verademing dat de galeriehouder hem nooit iets opdrong en iedereen een eigen mening gunde. Hoewel Nouvelles Images langzaam wegdreef uit het centrum van de hedendaagse kunst, wist Bos met zijn persoonlijke charme toch een aanzienlijk publiek aan zich te binden. Voor kunstenaars met een gevestigde reputatie was hij een godsgeschenk. Nouvelles Images had heus wel oog voor nieuw talent, maar leverde zich niet over aan de waan van de dag.

Noodlot

Erik Bos had veel langer galeriehouder willen blijven, maar zag zich door ziekte gedwongen om naar een opvolger te zoeken. Dat werd Marie Jeanne de Rooij (1961), die haar naam had gevestigd als organisator van de beeldenroute op het Lange Voorhout (2002-2008) en als laatste directeur van de Vrije Academie/Het Gemak (2009-2015). Roemruchte instituties die bij economische tegenwind allemaal sneuvelden door beëindiging van de subsidie. Sinds maart 2017 zwaait ze de scepter over Nouvelles Images. En opnieuw lijkt het noodlot haar te achtervolgen.

“In juridisch opzicht zijn de nalatenschap van Erik Bos en de overdracht van de galerie een complexe zaak,” legt ze uit. “Daardoor zijn we niet vrij om te handelen en komt de broodnodige vernieuwing niet snel genoeg van de grond. Met spijt in het hart hebben we gekozen voor stoppen. Nu kan het nog zonder onherstelbare schade op te lopen. Dat kan straks niet meer.” Inmiddels is de teruggave van werk in consignatie in volle gang. Begin september wordt alle resterende kunst uit de eigen collectie te koop aangeboden.

Terwijl de babyboomers massaal met pensioen gaan, verliest Den Haag een legendarische plek. Jammer voor het publiek, maar voor gevestigde kunstenaars is het een ramp, want op andere podia is voor hen weinig plaats meer. Iemand als Hans van der Ham zal het wel redden. Zijn pentekeningen op de laatste zomertentoonstelling drukken de vervreemding mooi uit.