Erotisch werk van Nol Kroes opnieuw te zien

De tekeningen veroorzaakten destijds nogal wat commotie en werden door de politie in beslag genomen.

Door

Het is 24 april 1968. Wandelaars in de Javastraat die in de vroege ochtend langs Galerie Orez (het omgekeerde van Zero) komen, zijn getuige van een wonderlijk fenomeen. Een man klimt op de schouders van zijn maat en gluurt over de geblindeerde onderkant van de ramen naar binnen. Drie andere mannen staan eromheen, ze lachen samenzweerderig.

In het huis boven de galerie kijkt een vrouw samen met haar zeven jaar oude zoontje naar beneden. Ze heeft de politie gebeld. Even later bellen de rechercheurs ( want dat zijn het) bij de galerie aan. Ze worden binnengelaten omdat ze boven de achttien zijn. Dat is de afspraak die galeriehouders Albert Vogel en Leo Verboon met de politie hebben gemaakt: de deur zal gesloten blijven voor minderjarigen en de ramen zijn aan de onderkant geblindeerd.

De heren maken zich niet bekend, maar maken wel druk aantekeningen. Op de vraag of zij misschien van de pers zijn, antwoorden ze: ‘Nee, wij zijn autoriteiten.’ Diezelfde middag verschijnt een inspecteur met acht rechercheurs en een  politiefotograaf. Vijf van de negen tentoongestelde pentekeningen worden in beslag genomen. De tekeningen zijn van kunstenaar Nol Kroes (1918-1976).

Nol Kroes

Nol Kroes krijgt in 1968 ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag een tentoonstelling bij Orez aangeboden. Zijn werk is voornamelijk figuratief en hij maakt dan al een jaar of drie erotische prenten en schilderijen. De officier van justitie meent dat het werk ‘aanstotelijk voor de eerbaarheid is’ en tegen de eigenaren van de galerie wordt proces-verbaal opgemaakt. Het gaat erom of het werk pornografie of erotiek is. Want pornografie is strafbaar. Pas op 17 november 1970 mag Kroes zijn tekeningen weer meenemen wanneer de rechtbank oordeelt dat ‘de tekeningen voor het schaamtegevoel van de normaal ontwikkelde mens niet kwetsend zijn’. Al die tijd heeft Kroes niet kunnen exposeren, uit angst dat zijn werk weer in beslag genomen wordt.

Er komt onmiddellijk een tegenactie. De tekeningen van Nol Kroes worden openlijk in de Haagse Kunstkring geëxposeerd. Ze zijn vanaf de Denneweg in volle glorie te zien door de grote, niet geblindeerde ramen. Kroes heeft de tentoonstelling aangevuld met onder meer het schilderij ‘De Ziekenbezoeker’. Het is onderdeel van een zevenluik dat door zeven kunstenaars geschilderd is, gebaseerd op Bijbelse teksten. Op het schilderij staat een geestelijke – die wel wat wegheeft van de paus – met op zijn schoot een naakte vrouw, haar benen zijn gespreid. Voor haar staat een fles met embryo’s, daarnaast ligt een injectiespuit. Ook is een doosje te zien waarin ‘De Pil’ bewaard kan worden.

Vaticaan

Het geeft alweer de nodige opschudding. Al snel wordt een rijzige, goed geklede man in de Kunstkring gesignaleerd die met een uitgestreken gezicht de schilderijen en tekeningen bekijkt. De chauffeur van de man weet te vertellen dat ‘het monseigneur L’Ambassadeur Angelo Felici van het Vaticaan is’, aldus vermeldt Het Vrije Volk van 9 december 1970. En vervolgens is te lezen dat ‘De Nuntius de nodige stappen zal ondernemen’. Maar het haalt niets uit. Het werk blijft hangen. ‘Ik heb alleen maar het probleem van de geboorteregeling aan de orde willen stellen die door de paus verboden wordt,’ reageert Nol Kroes, opnieuw verbaasd door alle commotie.

Menigeen zal zich Nol Kroes nog goed herinneren. Hij was een geliefd docent aan de Vrije Academie in Den Haag, een mooie man die door meisjes en vrouwen op handen gedragen werd, een vaste gast in Bodega De Posthoorn. Maar bovenal was hij een begaafd schilder en tekenaar. Ondanks de druk van de toenmalige smaak om abstract te schilderen, is hij altijd figuratief blijven werken. Zijn kleurgevoel was befaamd.

Kim Kroes

Kim Kroes, zoon van Nol Kroes, verzamelde jarenlang al het werk van zijn vader dat hij te pakken kon krijgen. De tentoonstelling ‘Nol Kroes, 50 jaar na dato’ gaat over de erotische periode en is te zien in de Voorhoutgalerie van Pulchri Studio, die uitkijkt op het Lange Voorhout. De ramen zijn geblindeerd met oude krantenknipsels die over de inbeslagname gaan. ‘En er wordt bij de opening goed gecontroleerd of je wel boven de achttien bent,’ zegt Kim Kroes. De originele pentekeningen en een aantal schilderijen van Nol Kroes (waaronder ‘De Ziekenbezoeker’) zijn te zien. Caroline de Westenholz, de stiefdochter van galeriehouder Albert Vogel, vertelt bij de opening op 24 februari over de voormalige galerie Orez.

‘Nol Kroes, 50 jaar na dato’, 24 februari t/m 18 maart in Pulchri Studio. Meer informatie: www.pulchri.nl

Wilt u een abonnement op DHC. Klik dan hier.

 

Standaardportret
Bekijk meer van