Boek over renovatie Toren van Oud: thriller in de toren
De Toren van Oud staat te ‘shinen’ als nooit tevoren. Maar daar ging wel wat aan vooraf, blijkt uit een niet geheel neutraal boek.
Is hij mooi? Daarover valt te twisten. Maar hij is wel markant. Zó markant dat eigenlijk niemand hem kwijt wil. De zachtgele ‘Toren van Oud’, zoals hij is gaan heten, is een icoon geworden. Een baken in de stad, zoals de Haagse Toren dat is. Of de Scheveningse vuurtoren.
Het is dit sentiment dat het bouwwerk heeft gered. Tussen 2018 en 2020 werd het gerenoveerd en verbouwd. Eerder is overwogen het driehoekige gevaarte met zijn onmogelijke plattegronden af te breken. Maar iedereen die ook maar enig benul heeft van architectuur weet dat het gele uitroepteken, behorend bij de zwanenzang van architect J.J.P. Oud – het Nederlands Congresgebouw – een monument is. Officieel niet overigens, maar dat doet er niet toe. Sommige gebouwen zijn onaantastbaar, ook zonder inschrijvingen in rijksregisters.
Bezield door deze gedachte slaagde de kleurrijke Haagse projectontwikkelaar Do Tetteroo erin de wedergeboorte van de toren voor elkaar te krijgen. Hij is de hoofdrolspeler in het eerder dit jaar door hem zelf uitgegeven boek ‘De transformatie van de Toren van Oud’. Auteur is Wim Trieller, oud-wethouder van Almere en goed thuis in de bouwwereld. Een goede vriend van Tetteroo is hij ook, want het refrein van het boek is dat we alles te danken hebben aan de ‘vastberadenheid, vindingrijkheid, creativiteit en courage’ van Do. Nou ja, er zijn nog twee assistent-helden: constructeur Broersma en aannemer Duivenvoorden. Voordat we verdergaan met deze architectuur-thriller eerst even wat geschiedenis.
Gedoe
Die toren heeft eigenlijk altijd gedoe gegeven, blijkt uit het boek. Architect Oud stond erop dat hij er kwam. Het hoge accent speelde een belangrijke rol in de compositie van het gebouwencomplex. Bovendien werden de schoorstenen erin weggewerkt. Rond die kanalen zouden verdeeld over de achttien verdiepingen zo’n 54 hotelkamers komen te liggen. Niet te exploiteren, wisten experts toen al. Maar ja, Oud was een grote meneer, dus de toren kwam er. Een hotel is hij nooit geweest, maar een baken werd hij dus wel. Zeker in de oorspronkelijke opzet van het Congresgebouw, dus zonder Statenhal (en later Europol) en zonder hotel op het voorgebouw. De toren was eerst van de gemeente en later van corporatie Haag Wonen. Er hebben weleens wat studenten in gewoond, maar het gebouw bleek met zijn scherpe hoeken domweg te onpraktisch om echt te kunnen gebruiken.
De zachtgele ‘Toren van Oud’, zoals hij is gaan heten, is een icoon geworden.
En dan, in 2013, verschijnt ontwikkelaar Do Tetteroo op het toneel, die de toren aankocht. Hij heeft ontdekt dat het Congresgebouw, inmiddels World Forum The Hague geheten, zal worden aangesloten op de stadsverwarming. ‘Dan heeft de schoorsteen dus geen functie meer,’ realiseert hij zich. Daardoor zou er ruimte vrijkomen op de verdiepingsvloeren. Maar dat biedt toch onvoldoende soelaas. Tetteroo komt in contact met de Haagse architect Rainer Bullhorst, expert op het gebied van het Nieuwe Bouwen, de stroming waartoe Oud behoorde.
Complicaties Toren van Oud
Vanaf dit punt begint het boek aan kwaliteit in te boeten en wel om de eenvoudige reden dat vrijwel alleen het perspectief van Tetteroo op de vele complicaties die zullen volgen, wordt weergegeven. Bullhorst wordt overigens nog wel recht gedaan. Zijn oplossing voor het torenvraagstuk komt uitgebreid aan bod. De architect stelt voor om het gebouw aan alle drie de zijden van een uitbouw, een soort erker, te voorzien.
Een appartement in de toren met uitzicht op de Haagse skyline. (Foto: Verra Real Estate)
Maar er is één probleem. Bullhorst stelt voor om de gevels overwegend in grijstinten uit te voeren, aansluitend bij Europol. De visuele band met het World Forum zou zo verloren gaan. En dat is de hoofdreden dat de welstandscommissie deze variant afschiet. Een pijnlijke affaire, aangezien Bullhorst kort tevoren zelf nog voorzitter van ‘de Welstand’ is geweest.
Het zijn de architecten Eric Vreedenburgh en Dennis Hofman die vervolgens een oplossing bedenken. Zij stellen voor om de hele toren iets op te pompen: de vloeren aan alle kanten iets groter en twee verdiepingen erbovenop om de verhoudingen te handhaven. Een vondst, zal later ook de Welstand oordelen. Alleen, terwijl hieraan wordt gewerkt, weet Bullhorst nog van niets. Tetteroo kiest ervoor ‘de afhandeling’ met hem ‘even te laten liggen’. Het staat er omfloerst, maar dit was toch wel een kras staaltje dubbelspel van iemand die zich beklaagt over dubbele agenda’s bij Haag Wonen en de gemeente.
Wie echt een tijdje in Ouds meesterwerk wil wonen, maakt in januari weer kans. Dan komt er een appartement vrij.
Het wordt dus de optie Vreedenburgh/Hofman. Maar wel min of meer zonder hen. Ze verdwijnen eenvoudigweg uit het verhaal, want ook met hen kreeg Tetteroo ruzie. De architecten vonden namelijk dat er bij de uitwerking en afwerking van onder meer de gevels onzorgvuldig te werk werd gegaan. Dat leidde zelfs nog tot een bouwstop. De architecten kwamen er dus bekaaid af destijds en nu opnieuw in deze hagiografie voor Do Tetteroo.
Hoogstandjes
Dat wil overigens niet zeggen dat het boek niet waardevol is. Het geeft een fascinerend inkijkje in het bouwproces. De hoogstandjes zijn niet van de lucht. Neem het verwijderen van 54 betonnen kolommen, nadat een dragend gevelframe is geplaatst. Een waanzinnige klus, waarbij de hele constructie slechts twee centimeter zakt. Ook het 180 graden draaien van het complete originele trappenhuis met spiltrap is zo’n ‘petje af’-karwei.
En nu, hoe is het nu met de Toren van Oud? Tetteroo heeft de toren verkocht aan de Rotterdamse belegger Van der Vorm Vastgoed. En die verhuurt de 36 gemeubileerde appartementen en twee penthouses voor ‘short stay’, een concept dat zich richt op expats. Dat loopt via de Haagse makelaar Verra Real Estate. De appartementen worden verhuurd voor 2000 euro per maand. Maximale periode: een halfjaar. Daar komt nog wel 250 euro servicekosten bij. Alleen, nu even niet. “We zitten vol,” zegt een medewerker van Verra Real Estate. “Het loopt echt ontzettend goed.” Wie echt een tijdje in Ouds meesterwerk wil wonen, maakt in januari weer kans. Dan komt er een appartement vrij.
Wim Trieller, ‘De transformatie van de Toren van Oud’. Prijs: € 15,-.
Dit artikel uit onze nieuwbouwspecial van 14 oktober 2021 wordt u gratis aangeboden. Wilt u meer lezen over nieuwbouwprojecten in de Haagse regio? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten of neem een (proef)abonnement.
