Joris Slaets, arts: ‘Sluiting verpleeghuizen was grootste misser in aanpak coronacrisis’
Wat leert de coronacrisis over de wereld en onszelf? In een vijfluik laten Haagse experts hun licht schijnen op de pandemie. Deze week Joris Slaets, oud-hoogleraar ouderengeneeskunde. ‘De verpleeghuizen gaan nooit meer op slot, of de overheid het nu wil of niet.’
De sluiting van de verpleeghuizen is de grootste misser geweest in de aanpak van de coronacrisis in Nederland, zegt Joris Slaets (67), tot voor kort hoogleraar Ouderengeneeskunde in Groningen. De Hagenaar zette als een van de eersten het begrip ‘schadelijke zorg voor ouderen’ op de agenda in Nederland.
Als onderzoeker zag hij tal van verpleeghuizen vanbinnen en vanbuiten – van Delfzijl tot Grubbenvorst en van Leiden tot Nijmegen. Zijn conclusie: het leefplezier van de oudere is belangrijker dan de levensverwachting. We moeten meer nadenken over ‘een goede dood’. En minder inzetten op het eindeloos rekken van het leven. In zijn werkruimte – hij begeleidt nog steeds promovendi – in een charmante kantoorvilla aan de fraaie Leuvensestraat in het Scheveningse Belgisch Park klinkt de wetenschapper hoopvol: “Corona zou iets heel moois teweeg kunnen brengen in hoe we denken over de laatste levensfase.”
De verpleeghuizen hadden nooit op slot mogen gaan, zegt u.
Joris Slaets: “Ik begeleid twee onderzoekers die onderzoek doen in verpleeghuizen en zag van heel nabij wat er gebeurde. Het leefplezier van de bewoners stond onder druk, omdat ze hun naasten niet konden zien. Dat is waar het niet goed is gegaan. We wilden het sterftecijfer zo laag mogelijk houden en voorkomen dat ouderen op de intensive care (ic) belandden. De verpleeghuizen gingen dicht om de kwetsbare ouderen te beschermen. Dat is totale onzin, want die mensen gaan in Nederland helemaal niet naar de ic. Op die leeftijd herstel je daar niet meer van. We zijn gefopt.”
Joris Slaets. (Door Jurriaan Brobbel)
Als leek neem je aan dat dat verhaal klopt.
“Iedereen heeft dat aangenomen, maar het was een absurd argument, het houdt geen steek. De verpleeghuizen dichtgooien was verkeerd. Wat we hadden moeten doen, is het verplegend en verzorgend personeel beschermen. In de ziekenhuizen was er bescherming, in de verpleeghuizen niet. Dat verschil is niet te begrijpen. Het personeel in verpleeghuizen voelde zich in de steek gelaten. Dat is ontzettend schrijnend en vanuit de geneeskunde is er geen enkel zinvol argument aan te dragen voor die tweedeling.”
Nu u het zo vertelt, begrijp ik het ook niet.
“Ik denk dat schaarste zeker een rol heeft gespeeld, ook al ontkent de minister dat. Maar dan nog is het een hele onrechtvaardige verdeling.”
Ik vraag me af of er vanuit het OMT ooit iemand in een verpleeghuis is geweest.
Het lijkt of we de ouderen minder belangrijk vinden.
“Ja. En de mensen die voor ze zorgen. We vinden de ic-verpleegkundigen belangrijker dan de verpleegkundigen in het verpleeghuis. Dat is niet goed uit te leggen. Wat fout ging, is dat we er één groep van hebben gemaakt, van dé kwetsbare oudere. Er is een algemene, generieke maatregel genomen, terwijl er hele grote verschillen bestaan. De een heeft misschien, ook zonder corona, een levensverwachting van twee maanden en de ander van drie jaar.”
Je kunt niet alle ouderen op één grote hoop vegen?
“In de ouderenzorg draait het steeds meer om persoonsgerichte zorg, waarbij je het individu centraal stelt. Dan is het uit den boze om met dit soort generieke maatregelen te komen. Dat kun je echt niet maken. Iedereen in de ouderenzorg weet dat wel, maar de adviseurs van het kabinet, het Outbreak Management Team (OMT), hebben daar niet over nagedacht en hadden denk ik die kennis ook niet in huis. Dat zijn een heel ander soort mensen, die nadenken over virussen en infectiegerelateerde pandemieën. Het zijn meer laboratoriummensen. Ik vraag me af of er vanuit het OMT ooit iemand in een verpleeghuis is geweest, dat zit buiten het kennisdomein en de leefwereld van die mensen.”
Is het humane aspect een beetje vergeten?
“Ja, volledig. Het humane aspect houdt wat mij betreft in dat je aan de ouderen zelf vraagt wat zij willen. Niet dat het gaat van: jullie hebben niks meer te zeggen, we maken jullie monddood en vanaf nu mag je geen bezoek meer ontvangen. Het is nogal wat om zonder iets te vragen iemand al zijn vrijheid te ontnemen via een generieke maatregel.”
Terwijl de zorg er toch mee schermt dat de patiënt steeds meer meebeslist.
“Dan zie je hoe kwetsbaar dat streven is om die persoon centraal te stellen. Uiteindelijk krijgen die algemene regels de overhand en dat is storend, want als je aan de ouderen en hun familie zou vragen wat het belangrijkste voor ze is, dan zit dat toch vooral in betekenisvolle relaties. Dat maakt hun leven de moeite waard.”
Dat staat op nummer één?
“Ja, dat staat altijd op nummer één. Dat is de bottomline.”
En juist dat allerbelangrijkste is ze afgenomen?
“Ja. Dat is op zich al heel erg en dan gebeurde het ook nog eens bij mensen die dood gingen. Ik hoop dat dat gaat veranderen in de toekomst, dat we in plaats van maar eindeloos dat leven te verlengen, straks hardop durven na te denken over zoiets als een goede dood. Wat betekent dat voor iemand? Praten over de dood is in Nederland nog steeds een beetje taboe.”
Praten over de dood is in Nederland nog steeds een beetje taboe.
Maar de geneeskunde is toch juist gericht op het in leven houden van mensen?
“Veelal wel. Maar je moet je realiseren dat de meeste mensen in het verpleeghuis een levensverwachting hebben van een jaar. Die gaan door corona maar een paar maanden eerder dood. Hoe je dat had kunnen voorkomen is geen interessante vraag. De interessante vraag is: hoe hadden die mensen zich een goede dood voorgesteld? Wat moeten we daarvoor doen?”
Dat is waardevoller dan het verlengen van het leven?
“Veel, veel, veel waardevoller. Ik vind dat we daar te weinig hardop over praten met ouderen en hun familie.”
Omdat mensen het eng vinden om na te denken over de dood?
“Omdat mensen uit de zorg het eng vinden om over de dood te praten. De ouderen zelf eigenlijk niet. Ik heb daar heel veel ervaring mee vanuit mijn carrière als klinisch geriater in ziekenhuizen. Ik heb er altijd over gesproken, vroeg dan: waar bent u bang voor? Hoe zou u het willen?”
Dit is een ingekorte versie van het interview met Joris Slaets.
Wilt u verder lezen? Koop dan vanaf donderdag 13 augustus de papieren krant Den Haag Centraal. Onze verkooppunten vindt u hier. Of bekijk de mogelijkheden van een (proef)abonnement op de krant. De serie Haagse kijk op Corona verschijnt tot en met eind augustus wekelijks in de krant.
