Stadhuis wil ‘iets’ met vrijspraak De Mos. Maar wat?

Ja, het scenario ‘vrijspraak’ lag op tafel. Maar op het stadhuis is er toch wel ‘shock’ en ‘verbazing’ rondom de manier waarop de rechter vrijdag voormalig wethouders Richard de Mos en Rachid Guernaoui van elke blaam gezuiverd heeft. Het is niet zomaar vrijspraak.

Hoe graag sommige mensen het misschien ook willen, overgaan tot de orde van de dag en ‘gewoon’ doorregeren met de huidige coalitie van D66, VVD, GroenLinks, PvdA en CDA lijkt niet mogelijk. Iedereen in en rond het IJspaleis voelt dat er iets moet gebeuren. Op wat dat moet zijn, wordt nog hard gebroed, zo aan het begin van het meireces. Daarna, op donderdag 11 mei, zal de gemeenteraad debatteren over de uitspraak en die gezamenlijk duiden. Tot die tijd zullen verschillende opties achter de schermen besproken worden. Welke scenario’s zijn mogelijk?

Wethouder De Mos

Van Richard de Mos zelf hoeft het huidige college niet weg, zolang hij maar mag aanschuiven. “Als grootste partij moeten we in het college,” aldus de voorman van Hart voor Den Haag. Hij wil er de tijd voor nemen en bijvoorbeeld in de zomer praten over hoe dat eruit zou zien. Technisch gezien zou het mogelijk zijn. Den Haag heeft nu acht wethouders en mag er maximaal negen hebben. Maar zo makkelijk zal het natuurlijk niet gaan.

De Mos typeerde het akkoord bij de presentatie ervan als ‘Incassobureau Binnen Zonder Kloppen’ en zal niet zomaar zijn handtekening eronder willen zetten. Het akkoord zal daarom opengebroken moeten worden. Daar zitten de andere partijen uiteraard niet op te wachten. De onderhandelingen van deze coalitie hebben zes maanden geduurd, mede omdat het evenwicht tussen alle belangen en wensen van de vijf partijen lastig te vinden was. De eisen die De Mos stelt, zullen die balans verstoren en mogelijk de hele boel ontrafelen. Denk daarbij aan iets simpels als de parkeertarieven die in de hele stad omhoog zijn gegaan. Dit is diametraal het tegenovergestelde van wat Hart voor Den Haag wil. Maar als deze maatregelen van tafel gaan, ontstaat er een groot gat op de begroting.

Breken en opnieuw formeren

Als de coalitie het niet eens wordt over wat er nu moet gebeuren, is het in een extreem geval mogelijk dat een partij eruit stapt. Voor zo’n scenario zijn de ogen in eerste instantie gericht op de VVD. De liberalen hebben altijd gezegd dat zij open zouden staan voor een samenwerking met Hart voor Den Haag. Waar D66 tijdens de formatie niet eens met de partij van De Mos wilde praten vanwege de verdenking die De Mos en Guernaoui boven het hoofd hing, stelde de VVD alleen voorwaarden: de oud-wethouders zouden zelf niet in het college kunnen en er zouden afspraken moeten komen over integriteit.

De VVD zal echter niet zomaar breken met de huidige coalitie. Allereerst omdat de handtekening onder het coalitieakkoord staat en de partij een betrouwbare partner wil zijn. Maar daarbij komt dat áls de VVD het huidige college laat vallen, de vraag blijft wat D66 zou doen. De VVD en Hart voor Den Haag komen maar moeilijk aan een meerderheid zonder de partij van Robert van Asten. En D66 lijkt niet erg happig op het openbreken van het coalitieakkoord, laat staan op het vormen van een compleet nieuw college. Daarvoor zal behoorlijke druk nodig zijn, die dan bijvoorbeeld vanuit de VVD moet komen. Het zou dus kunnen dat de twee grootste partijen uit het huidige college op dit punt om elkaar heen blijven dansen.

Wonden helen

“Alle partijen hebben de mond vol van het herstellen van het vertrouwen in de politiek en het tegengaan van polarisatie,” meent De Mos. “Als ze niks doen, dan begrijpt de kiezer dat niet.” Toch zou het heel goed kunnen dat de uitkomst is dat het huidige college blijft zitten, al dan niet na een gesprek of zelfs onderhandelingen met Hart voor Den Haag. Eventueel komt er een tussenvorm uit met een soort deelakkoord.

Los van de vraag of De Mos terugkomt in het college, zal de gemeenteraad ook iets moeten en willen doen om de wonden die zijn geslagen door de corruptiezaak te helen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de sfeer in de gemeenteraad en de relatie tussen oppositie en coalitie, die toch wel te wensen overlaat. In zijn uitspraak legt de rechter ook de bal bij de gemeenteraad om het bestuur en elkaar te controleren als het gaat om integriteit. De regels die er zijn, zijn niet overtreden door De Mos en de zijnen, maar het morele oordeel is onder meer aan de gemeenteraad.

Het gesprek over deze zaken kan intern gevoerd worden, bijvoorbeeld op de raadsconferentie. Eventueel zou de burgemeester hierin een rol kunnen pakken. Een andere optie, zo suggereerde Robert Barker van de Partij voor de Dieren, is om een verkenner aan te wijzen. “In een debat kom je niet zo snel nader tot elkaar. Dus het zou goed zijn om dit soort dingen te bespreken onder leiding van een onafhankelijk persoon.” Daarbij zou hij niet meteen opnieuw willen formeren, of alleen willen praten over de rol van Hart voor Den Haag. Ook zaken als dualisme, integriteit en de sfeer in de gemeenteraad moeten besproken worden.

Wil

“Het hoeft niet allemaal van vandaag op morgen,” zegt De Mos over het proces dat nu start. Maar hij is wel overtuigd dat hij een plekje verdient in het college. “Het begint met de politieke wil om überhaupt te gaan praten.” Het gesprek met Hart voor Den Haag zal er wel komen, maar hoeveel ruimte De Mos daarin gegeven wordt, moet nog blijken. Vóór het debat op 11 mei zal hij iedereen spreken, zegt hij.

Essentieel bij de beantwoording van de vraag hoe het nu verder moet, is of het Openbaar Ministerie besluit in hoger beroep te gaan. Hoe klip-en-klaar het vonnis nu ook is, dan zou Den Haag weer in veel onzekerheid gestort worden. Voor de partijen die niet met De Mos verder willen, zou het een perfect excuus vormen. Maar over het algemeen lijkt het IJspaleis klaar voor de volgende stap, voor heling. Hoe die er ook uit mag zien.

Meer Haags nieuws? Koop de papieren editie van Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten of neem een (proef)abonnement. U ontvangt de krant dan tien weken voor slechts 10 euro.