Tsunami van Haagse hoogbouw stuit op tegenstand

Even leken de woontorens tot in de hemel te groeien. Een tsunami van bouwplannen sloeg over de stad. Maar de kritiek zwol aan en de gemeenteraad dwong een denkpauze af. Waar staan we nu en welke concrete plannen liggen er?

Door

De stad is vol, dan maar de lucht in, besloot het Haagse college van B en W in een soort navolging van de antizeeheld Jan van Speijk. Om het verder opofferen van groen en duin te voorkomen, werd en wordt ingezet op de bouw van grote hoeveelheden woningen in de vorm van woontorens bij de stations HS, CS en Laan van NOI. Het geheel gaat door het leven onder de enigszins cryptische naam Central Innovation District (CID).

Die is ontleend aan onderwijs- en onderzoeksinstellingen die al in die gebieden zitten en zich nog gaan uitbreiden. Zo wordt de kern bij CS aangeduid als de Policy Campus Centraal, met onder meer de Haagse Campus van de Universiteit Leiden. Rond Laan van NOI ligt de ICT Security Campus en achter Hollands Spoor treffen we de College Campus HS aan, waarvan de Haagse Hogeschool deel uitmaakt.

Het CID is dus eigenlijk niet één gebied. Maar dat lijkt wel zo op plattegronden waarop enthousiaste ambtenaren pijlen hebben getekend en sterren hebben geplakt. CID klinkt dynamisch, en daar gaat het om. In woorden klinkt dat zo: ‘Het CID draait om verwachte en onverwachte ontmoetingen tussen kenniswerkers, studenten, jong talent en ondernemers. Intense dichtheid, vergaande menging en authentieke ontmoetingsplekken zijn daarvoor belangrijke ruimtelijke condities. Het CID wordt een gebied waar grenzen tussen recreatie, wonen en werken vervagen’ (Gebiedsagenda Campusboulevard, 2019).

In de markt

Eén ding is de gemeente goed gelukt: het in de markt zetten van dit concept. De projectontwikkelaars staan in de rij om grond af te nemen en flink de lucht in te gaan. Maar terwijl ze het afgelopen jaar de ene na de andere imposante impressie de wereld instuurden, raakte het stadhuis achterop. Met veel moeite kwam er pas in december een eerste totaalplan, ofwel ‘structuurvisie’, gereed. Bij de bespreking eind januari van dit jaar constateerde collegepartij GroenLinks dan ook: “Dit is de omgedraaide volgorde. Eerst bouwplannen en daarna pas een structuurvisie.”

 

Dit is nog de school-Revis: alles tegelijk. Dus plannen maken en er dan de overkoepelende visie naartoe schrijven.
Tim de Boer (Haagse Stadspartij)

 

Maar het ging niet alleen om de timing. Bijna ‘raadsbreed’ klonk de kritiek dat er ongelooflijke hoeveelheden ‘stenen worden gestapeld’, terwijl groenvoorzieningen, winkels en scholen erbij in dreigen te schieten. “Met alleen goede wil gaan we er niet komen. Hoe gaat de wethouder ervoor zorgen dat er tegelijk met de woningen voorzieningen komen?”, vroeg Pieter Grinwis zich af, toen nog raadslid en nu Kamerlid voor de ChristenUnie.

The Grace, twee woontorens tussen de Rijswijkseweg en Trekvliet met 1450 woningen. (Impressie: Mecanoo)

Uiteindelijk zag wethouder Anne Mulder (VVD, stadsontwikkeling) zich in het commissiedebat op 3 februari gedwongen de structuurvisie voorlopig terug te nemen; hij zei niet te willen ‘doordrammen’. Hij beloofde een ‘comfortdocument’ waarin wordt ingegaan op de kritiek. Onduidelijk is of, en zo ja in welke mate, de structuurvisie zal worden herschreven.

Meer groen?

Maar wat betekent dit allemaal? Wordt de koers nu echt verlegd? Kort door de bocht: krijgen we minder stenen en meer groen?

Die kans is erg klein, verwacht Tim de Boer, architect en politiek actief als fractievertegenwoordiger van de Haagse Stadspartij (HSP). “Dit is nog de school-Revis (voorganger van wethouder Mulder, red.): alles tegelijk. Dus plannen maken en er dan de overkoepelende visie naartoe schrijven. Dat betekent in de praktijk dat de raad er telkens te laat achter komt dat er essentiële dingen ontbreken, zoals de voorzieningen.”

De HSP’er verwacht niet veel van de toezeggingen van Mulder. “Er komt een soort ‘oplegbrief’, denk ik, een brief dus met een korte aanvulling. Maar ik neem daar geen genoegen mee. Je kunt dit niet laten zitten. Er moet worden vastgelegd wanneer en waar die voorzieningen in deze nieuwe buurten komen. De bouw van een school bijvoorbeeld, duurt lang. Dus moet de gemeente veel zelfbewuster omgaan met dit soort grootschalige plannen. Ik hoop dat de gemeenteraad dit kritisch blijft volgen.”

Onvrede over woontorens

De onvrede leeft niet alleen in de raad. Maar liefst negen wijkorganisaties, van Laakkwartier tot Bezuidenhout, maken zich grote zorgen. Naar de raadscommissie vaardigden zij veertien insprekers af, die losgingen op het CID.

De woontorens AnnA aan de Wilhelmina van Pruisenweg/Schenkkade ter plekke van het oude ministerie van Sociale Zaken, circa 1200 woningen. (Impressie: Rijnboutt)

De woontorens AnnA aan de Wilhelmina van Pruisenweg/Schenkkade ter plekke van het oude ministerie van Sociale Zaken, circa 1200 woningen. (Impressie: Rijnboutt)

Eén van hen was Jacob Snijders, voorzitter van het Wijkberaad Bezuidenhout. Net als Tim de Boer is hij er helemaal niet gerust op dat Mulder werkelijk in de gaten heeft hoe groot de problemen zijn. Hij begint aan een lange opsomming van bouwplannen. Naast de bekende projecten bij het station Laan van NOI en de in aanbouw zijnde torens van het Maria Stuartplein, zijn er nog en stuk of vijf kleinere projecten. “Als alles zou doorgaan, zouden we er in en rond het Bezuidenhout zo’n 10.000 woningen bij krijgen,” zegt Snijders. “We hebben nu 9000 woningen, dus de wijk krijgt meer dan twee keer zoveel inwoners. Je hoeft geen stedenbouwkundige te zijn om te constateren dat dat niet kan. Waar moeten de kinderen naar school, waar moeten ze spelen? Waar zijn de huisartsenposten en de sportscholen?”

 

Wij zijn van mening dat twee torens van 180 meter niet de manier zijn om de woningnood op te lossen.
Jeroen Oosterwal (vereniging Bewoners rond het Plein)

 

Volgens Snijders mag de raad Mulder niet laten wegkomen met een ‘comfortdocument’. “Het hele CID-concept moet op de helling. Er moet precies worden vastgelegd wat er per wijk aan woningen bijkomt en wat dat aan voorzieningen vergt. Ik kondig nu al aan dat, als dit wordt geregeld, wij als wijkorganisatie zullen doorprocederen tot de Raad van State. Er komt in het Bezuidenhout geen woning meer bij, zonder dat er duidelijkheid is over de voorzieningen.”

Koekamp

De gemeenteraad lijkt intussen op zijn hoede. Op woensdag 7 april zou de raadscommissie ruimte de uitgangspunten (‘planuitwerkingskader’ of PUK) van het plan voor de Bellevue-locatie bespreken.

Twee woontorens op de Bellevue-locatie aan de Bezuidenhoutsweg met bij elkaar 1200 woningen. (Impressie: Rijnboutt)

Dat is een pas recent in de openbaarheid gekomen project om twee 180 meter hoge woontorens te bouwen tegenover de Koekamp. De naam verwijst naar een hotel dat hier lang geleden stond, toen de Bezuidenhoutseweg nog een fraaie negentiende-eeuwse allee was. Met dit plan groeit het CID-gebied onverwacht over de Rijnstraat heen in de richting van de oude binnenstad.

Woontorens te hoog

Er is veel kritiek op het plan, ook van de vereniging Bewoners rond het Plein. Voorzitter Jeroen Oosterwal stelt dat er nauwelijks sprake is geweest van echt overleg (‘participatie’) met de buurt. Daarnaast vindt hij de gebouwen te hoog. “Wij zijn van mening dat twee torens van 180 meter niet de manier zijn om de woningnood op te lossen. Hoge woontorens zijn veel duurder dan middelhoge bouw, wat betekent dat woningen heel klein moeten worden om nog betaalbaar te blijven voor de middeninkomens.” In algemene zin vindt Oosterwal dat de gemeente nu eerst met de aangepaste structuurvisie moet komen, voordat bouwplannen verder in behandeling worden genomen.

De oppositiepartijen in de raad vinden dat ook, bijvoorbeeld de Partij voor de Dieren. Fractievoorzitter Robert Barker: “Dit hoogbouwplan zit vol gaten. Beeldbepalende gevels worden gesloopt, de Hoftoren verdwijnt uit het zicht en het is niet meer fijn wandelen op de Koekamp.” Hij deelt de bezwaren van de omwonenden. Maar ook de collegepartijen voelen zich ongemakkelijk bij de ongebreidelde hoogbouw, bleek in de commissievergadering. Het was VVD’er

Groen en voorzieningen

Jan Pronk die voorstelde de Bellevue-locatie van de agenda af te voeren. Een meerderheid van de commissie was het daarmee eens.

Het wachten is nu op de aangepaste structuurvisie van wethouder Anne Mulder. Dat het nu opeens voorbij is met het CID en de hoogbouw, verwacht niemand. Dat er meer aandacht komt voor groen en voorzieningen als scholen en medische centra, staat vast. Maar of het genoeg is om de stad leefbaar te houden is de vraag.

Dit artikel uit onze nieuwbouwspecial van 15 april 2021 wordt u gratis aangeboden. Wilt u meer lezen over nieuwbouwprojecten in de Haagse regio? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten of neem een (proef)abonnement.

Standaardportret
Bekijk meer van