Open brief aan de formateur: ‘Visie op veranderende stad ontbreekt’

Den Haag staat voor een aardverschuiving aan maatregelen die de stad drastisch zullen veranderen. Ingrepen ten behoeve van klimaat, kustverdediging, woningnood en mobiliteit zijn niet alleen noodzakelijk, ze zijn onafwendbaar.

Wat we ook doen of laten, de stad zal grote veranderingen ondergaan. Dan kun je er maar beter op voorbereid zijn. Den Haag is dat volgens ons niet. Het ontbreekt aan een visie op de stad waarin wordt getracht de problemen te overwinnen. Ook heeft de gemeente onvoldoende kwaliteit in huis om met dergelijke scenario’s aan de slag te gaan.

Versterking van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling (DSO), kwalitatief en kwantitatief, is een eerste vereiste. Om die kwaliteit te waarborgen is het ook noodzakelijk om het instituut ‘stadsarchitect’ of ‘stadsstedenbouwer’ (ondanks eerder gedane beloften heeft Den Haag zo’n adviseur nog altijd niet aangesteld) uit te breiden tot een college van adviseurs, dat de politiek en het ambtelijk apparaat kan ondersteunen.

In opdracht van de stad dient dit college zich te buigen over grote thema’s als energietransitie (duurzaamheid), mobiliteit, waterproblematiek, sociale cohesie, vergroening en wonen. Van belang is dat de scenario’s die op tafel komen hóúdbaar zijn. Dat wil zeggen dat ze ook over decennia nog werken.

Om die reden is het noodzakelijk dat op diverse terreinen wordt samengewerkt met de wetenschap. Denk aan architectuur, stedenbouw, stadssociologie, duurzaamheid, cultuurhistorie, landschapontwerp en watermanagement.

Ziel van Den Haag

Maar vóór we aan de slag gaan, moeten we onderzoeken wat de ziel van Den Haag is. Wat is ons DNA? Want de stad van de toekomst moet nog steeds op Den Haag lijken en Haags zijn tot in haar vezels. Dus hoeveel veranderingen kan de stad hebben en wanneer zet je haar identiteit op het spel?

Een stadsatelier is een uitstekend middel om de bewoners bij de stad te betrekken. Een duidelijk zichtbare plek waar architecten, stedenbouwkundigen, wetenschappers en bewoners werken aan scenario’s voor de toekomst. Waar debatten worden gevoerd en resultaten zichtbaar zijn, in de vorm van animaties en maquettes. Tijdens dat proces mag nooit één idee heilig zijn, juist met een open blik kunnen we tot baanbrekende ideeën komen. Bewoners zijn cruciaal voor het succesvol tot stand komen van vernieuwingsscenario’s, want zíj zijn de ware opdrachtgevers.

Torenbewoner

De gevolgen van het ad-hocbeleid dat het vorige decennium is gevoerd, heeft geleid tot een dramatische wijziging van het stadsbeeld zonder dat de moeite is genomen daarover een breed maatschappelijk debat te voeren. De bewoners zijn zelfs niet behoorlijk geïnformeerd. Die torens – die er al zijn en nog zullen komen – zijn alleen spectaculair op het niveau van de skyline, op straat hebben ze een schraal, versteend klimaat gecreëerd. Voorzieningen van levensbelang als parken, scholen en sportaccommodaties ontbreken veelal.

Of zoals een bewoner het uitdrukte die in een van de nieuwe torens achter het station Hollands Spoor woont: ‘Er komt geen sociaal leven tot stand. Je kijkt tegen ingangen van flatgebouwen aan waarbinnen geen gemeenschappen ontstaan. Het is een wereld van steen waarin je je alleen voelt.’ Dat is niet een fout uit het verleden, dat is de praktijk die vandaag gestalte krijgt.

De gedaanteverandering die de stad noodgedwongen ondergaat om bijvoorbeeld de woningnood aan te pakken, vereist inventiviteit en creativiteit. Hoe moeilijk dat is, blijkt uit die woontorens. Steeds weer, al jarenlang, roepen politici en ambtenaren dat de plinten (de onderkanten van de torens) een aangenaam straatklimaat zullen opleveren. In Laak staan rijen van die nieuwe torens waar niet of nauwelijks iets in de plinten gebeurt; het heeft doodse straten opgeleverd, het tegenovergestelde van wat de gemeente heeft beloofd.

Slopen

De aardverschuiving die de stad van morgen zal kenmerken, vraagt om veel meer dan deeloplossingen: noodzakelijk is een integrale visie op een duurzame stad. Bij duurzaam moet je aan meer denken dan elementaire milieumaatregelen, het betekent ook dat je op een andere manier met de stad moet omgaan. Bijvoorbeeld als het om het neerhalen van gebouwen gaat, want slopen is een keiharde aanslag op het milieu.

Er is in Nederland amper een stad aan te wijzen die dat vaker en makkelijker doet dan Den Haag: in het recente verleden gingen, om maar wat te noemen, theaters en het ministerie van Justitie tegen de grond; toekomstige sloopprojecten zijn het ministerie van Sociale Zaken, het Koninklijk Conservatorium en de Koninklijke Bibliotheek, en ook het ministerie van Buitenlandse Zaken is zijn leven niet zeker. Oprechte onderzoeken naar hergebruik blijven steeds achterwege.

Wij onderschrijven het adagium van het Franse architectenbureau Lacaton & Vassal, kampioenen van hergebruik: ‘Sloop nooit, voeg altijd toe, transformeer en hergebruik.’ Enkele betrokken Hagenaars proberen de Fransen te interesseren voor het behoud van Sociale Zaken van architect Herman Hertzberger: geef ze een kans!

Oplossing voor Den Haag?

De nood is hoog en het aantal problemen is groot. Laten we daarom de toekomst van de stad serieuzer nemen dan nu het geval is. Een college van stadsadviseurs en een stadsatelier zijn volgens ons onontbeerlijk bij het werken aan de transformatie van Den Haag. Daarbij geldt dat het beste nog niet goed genoeg is. En laten we het snel en met overgave doen. Met andere woorden: omarm onze ideeën uit liefde voor Den Haag.

De Haagse Vijf+: Paul Bontenbal, Jan Brouwer, Gerrit van Es, Job Roos, Flip Rosdorff, Leon Thier en Auke de Vries

Onze redactie biedt u dit opinieartikel uit de Den Haag Centraal van donderdag 21 juli 2022 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.