Notarissen Pels Rijcken voor tuchtrechter: viel fraude hen aan te rekenen?
De miljoenenfraude bij landsadvocaat Pels Rijcken was een eenmansdaad, maar volgens de toezichthouder hebben collega’s ook steken laten vallen. Vier notarissen stonden woensdag voor de tuchtrechter.
Valt het fraudeschandaal bij Pels Rijcken medewerkers van het advocaten- en notariskantoor aan te rekenen? Die vraag ligt op het bordje van de Haagse kamer van het notariaat, die zich buigt over een klacht van het Bureau Financieel Toezicht (BFT).
Afgelopen november kwam deze toezichthouder tot twee conclusies. Eén: topnotaris en fraudeur Frank Oranje handelde alleen. Twee: de kantoororganisatie en interne controle schoten tekort. Het BFT besloot deze ‘normschendingen’ van Oranjes kantoorgenoten voor te leggen aan de tuchtrechter.
Het vertrouwen in collega’s mag niet blind zijn
Woensdagochtend moesten Cees de Zeeuw en René Spit, beiden notaris en partner bij Pels Rijcken, verantwoording afleggen. Later op de dag volgden nog een kandidaat-notaris en een toegevoegd notaris. Hen wordt alleen verweten dat zij niet ‘de grootst mogelijke zorgvuldigheid’ hebben betracht. Oranje, die 11 miljoen euro van cliënten ontvreemdde, pleegde anderhalf jaar geleden zelfmoord.
Bij aanvang van de zitting verzochten de notarissen om een behandeling achter gesloten deuren, of anders zonder de pers. De tuchtkamer ging daar niet in mee.
Niet op orde
Met de fraude hadden de gedaagden niets te maken, benadrukte Robert Wisse, die namens het BFT de klacht toelichtte. Wel verwijt hij beide notarissen dat de administratieve organisatie van het notariaat niet op orde was. “Gelden werden overgeboekt tussen dossiers die niets met elkaar te maken hadden,” illustreerde Wisse. Soms ontbrak de schriftelijke toestemming van cliënten voor overboekingen.
Verder kraakte de toezichthouder de zogeheten escrow-constructies (derdenrekeningen) waarvan Oranje misbruik maakte. Wisse ziet de fraude daarom niet als ‘onoverkomelijk incident’.
In het bijzonder hield hij de rol van De Zeeuw tegen het licht. Als notaris wikkelde hij in 2013 en 2014 de statutenwijzigingen af van de stichting waarmee Oranje zijn fraude orkestreerde. Daarbij verzuimde hij aantekeningen in het dossier te maken, terwijl dat volgens Wisse ‘wel voor de hand lag’. Zo was Oranje de enige bestuurder van de stichting en hadden de naamswijzigingen vragen moeten oproepen. “Oók binnen kantoor geldt de onderzoekplicht. Het vertrouwen in collega’s mag niet blind zijn.”
De notarissen hadden geen enkele aanleiding om aan Oranjes intenties te twijfelen
De notarissen werpen tegen dat Pels Rijcken niet opgewassen was tegen de ‘geraffineerde malversaties en manipulaties’ van hun kantoorgenoot, ook niet als zij aan alle regeltjes hadden voldaan. Zo vervalste Oranje aktes en stuurde hij doelbewust berichten naar fictieve e-mailadressen. “Oranje was bijzonder gefixeerd op regels, risicomijdend en sprak anderen aan op integriteit,” schetste advocaat Leonie Rammeloo, die beide notarissen bijstaat. “Zij hadden geen enkele aanleiding om aan zijn intenties te twijfelen.”
‘Perfect crime’
Ze memoreerde Oranjes bijnaam, ‘Mister Integrity’. Pas toen de fraude aan het licht kwam, zagen collega’s in dat Oranjes reputatie van integriteitspaus ‘als dekmantel’ diende. “Er was een te groot vertrouwen in Oranje. Hiervoor hebben de notarissen verantwoordelijkheid genomen.” Volgens Rammeloo erkent ook de toezichthouder dat de fraude bijzonder gewiekst was. “Een onderzoeker liet zich ontvallen dat het een briljante methode was, een ‘perfect crime’ eigenlijk.”
Ook bij genoemde statutenwijzigingen is De Zeeuw misleid, stelde zijn advocaat. “Het léék of het dossier door meerdere mensen werd behandeld.” Zo suggereerde de oprichtingsakte dat een tweede kantoorgenoot betrokken was bij de stichting – achteraf zou de akte gefabriceerd blijken. Volgens de advocaat heeft De Zeeuw wel degelijk onderzoek gedaan. “Dat hij daarvan geen aantekeningen heeft gemaakt in het dossier, betreurt hij. Maar de fraude had hij niet kunnen, laat staan moeten voorzien.”
De boosheid is er nog iedere dag
Verder bestreed de advocaat dat de escrow-constructies ongebruikelijk waren. Het verdwijnen van het geld valt haar cliënten niet aan te rekenen. “Dat is het gevolg van malversaties door Oranje, en niets anders.”
Pels Rijcken in de ban
Het slotwoord was aan de gedaagde notarissen. “Ik zie dit als afsluiting van een gitzwarte periode,” zei Spit, die in juni zijn ambt neerlegt. In de nasleep van het schandaal besloot Pels Rijcken het volledige notariaat af te stoten. De gemeente Den Haag, die zich veel laat adviseren en bijstaan door Pels Rijcken, staakte de samenwerking.
Ook De Zeeuw heeft vanwege de kwestie besloten te stoppen als notaris. Beiden verklaren dat de zaak een zware wissel heeft getrokken op hun leven, zowel zakelijk als privé. “Ik vraag u daarmee rekening te houden,” sprak De Zeeuw. Of de heren boos zijn op Oranje, wilde de voorzitter tot slot weten. “Die boosheid is er nog iedere dag,” besloot Spit.
De tuchtkamer doet op 25 mei uitspraak.
Onze redactie biedt u dit verhaal uit de krant van 14 april gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten. Of neem een (proef)abonnement.
