Kosovotribunaal veroordeelt eerste oorlogsmisdadiger tot 26 jaar
Het Kosovotribunaal in Den Haag heeft vrijdag een voormalig commandant veroordeeld voor oorlogsmisdaden tegen gevangenen in 1999. De zaak is een mijlpaal voor het hof aan de Raamweg.
Het tribunaal, formeel de Kosovo Specialist Chambers, legde Salih Mustafa (50) een gevangenisstraf op van 26 jaar. Hij is schuldig bevonden aan het willekeurig opsluiten van minstens zes personen, zware mishandeling, marteling en de moord op één van deze gevangenen. Hij hoorde het vonnis ingetogen aan.
Mustafa was commandant in het Kosovaarse Bevrijdingsleger (UÇK), het Kosovaars-Albanese guerrillaleger dat eind jaren 90 streed voor onafhankelijkheid van Servië en Joegoslavië. In het dorp Zlaš voerde hij het bevel over een compound waar gevangenen ernstig zijn mishandeld.
Als ze om water vroegen, urineerden soldaten over ze heen
“Ze werden opgesloten in schuren en moesten op de grond of in het hooi slapen tussen uitwerpselen van vee,” zei de rechtbankvoorzitter. “Ze kregen onvoldoende eten, soms twee of drie dagen niets. Als ze om water vroegen, urineerden soldaten over ze heen.” Bij ondervragingen werden de gevangenen gemarteld met honkbalknuppels en ijzeren staven. “Ze zijn geëlektrocuteerd, verbrand en gestoken.” Waarvoor ze werden vastgehouden, wisten ze niet.
Schijnexecutie
Volgens het tribunaal staat vast dat Mustafa verantwoordelijk was voor deze oorlogsmisdaden. Hij tuigde eigenhandig twee gevangenen af, aldus de rechter, voltrok een schijnexecutie en gaf zijn ondergeschikten opdracht tot mishandeling van anderen. Eén gevangene werd bijna dood gemarteld, medische zorg werd hem ontzegd. Zijn lichaam is later met kogelwonden gevonden. Wie heeft geschoten, is niet vastgesteld. “Maar de daden en nalatigheden van Mustafa duiden op moordintenties.”
De veroordeling van Mustafa is een mijlpaal voor het tribunaal aan de Raamweg, dat zes jaar geleden werd opgericht. De zaak was de eerste test voor de aanklager, die ruim twintig jaar na de oorlog beschuldigingen moet zien hard te maken. Wel werden in mei al twee leiders van een Kosovaarse veteranenorganisatie veroordeeld voor het verspreiden van namen van getuigen.
Er is een klimaat van angst en intimidatie tegen getuigen
Dat informatielek ligt gevoelig. In Kosovo is het tribunaal bijzonder impopulair, omdat het zich toespitst op vermeende oorlogsmisdaden van het UÇK. De guerrilla’s genieten in eigen land een heldenstatus voor hun onafhankelijkheidsstrijd tegen Servië, dat onder leiding van Slobodan Milošević etnische zuiveringen voerde.
Het gevolg is dat veel mensen niet willen getuigen tegen oud-strijders van het UÇK. Wie dat wel doet, wordt bedreigd. “Het klimaat van angst en intimidatie tegen getuigen is een van de redenen dat het hof in Den Haag en niet in Kosovo is gevestigd,” benadrukte de rechtbankvoorzitter. De identiteit van de veertien getuigen tegen Mustafa blijft daarom onbekend voor het publiek.
Kosovo-oorlog
De onafhankelijkheidsoorlog in Kosovo kostte 13.500 mensen het leven, onder wie ruim 10.000 burgers. De NAVO greep in om de Servische agressie tegen de Kosovaarse Albanezen te stoppen. Later kwam er meer aandacht voor wanpraktijken aan Albanese zijde, wat heeft geresulteerd in het tribunaal.
De komende tijd staan in Den Haag vijf voormalige kopstukken van het UÇK terecht, onder wie twee oud-presidenten van Kosovo. De grootste zaak is tegen Hashim Thaçi, die als voormalig president, meervoudig premier en leider van het UÇK geldt als belangrijkste politicus van het Balkanland. Hij trad in 2020 af, nadat hij voor het tribunaal was aangeklaagd voor oorlogsmisdaden.
