Huis waar Couperus ‘Eline Vere’ schreef spil in miljoenenclaim
Egypte moet een schadevergoeding van 97 miljoen euro betalen aan een Finse zakenman. Die poogt beslag te leggen op het ambassadegebouw in de Surinamestraat, waar Louis Couperus ‘Eline Vere’ schreef.
Al jaren zien wijkbewoners, raadsleden en literatuurliefhebbers met lede ogen aan hoe het monumentale herenhuis dat de vader van Couperus in 1883 liet bouwen, en waar de schrijver zijn meesterwerk optekende, verkrot. Het gebouw deed tot 2006 dienst als ambtswoning van de Egyptische ambassadeur, maar staat sindsdien te verpieteren. Nu blijkt Couperus’ ouderlijk huis de twistappel in een juridische miljoenenstrijd, die qua dramatiek niet had misstaan in het werk van de schrijver zelf.
Hoofdrolspeler is Mohamed Bahgat. De in Finland genaturaliseerde zakenman investeerde in 1997 in een ijzerertsmijn in zijn geboorteland Egypte. Drie jaar later werd hij opgepakt, werd de mijn onteigend en werd hij veroordeeld tot vijftien jaar strafarbeid. Een onterecht vonnis dat later werd teruggedraaid, maar Bahgats investering was geruïneerd.
Omdat Egypte niet over de brug komt, heeft Bahgat zijn oog laten vallen op bezittingen zonder diplomatieke bescherming
Na jaren procederen wees het Permanent Hof van Arbitrage, dat in het Vredespaleis zetelt, hem vorig jaar een dikke schadevergoeding toe. Egypte is Bahgat 37 miljoen euro plus rente verschuldigd, wat neerkomt op een som van 97 miljoen.
Diplomatieke bescherming
Omdat Egypte niet over de brug komt, heeft Bahgat zijn oog laten vallen op bezittingen van het Afrikaanse land die geen diplomatieke bescherming genieten. ‘We stoken over de hele wereld een reeks vuurtjes om te proberen Egypte tot inzicht te brengen en te laten betalen,’ zei zijn Britse advocaat in april tegen de Financial Times.
Het eerste wapenfeit is de beslaglegging op het ambassadepand aan de Surinamestraat 20. Het huis, een gemeentelijk monument, stond twaalf jaar lang tevergeefs te koop voor 2,9 miljoen euro. In april legde een deurwaarder er met toestemming van de Haagse rechtbank beslag op. Omdat het eigendom van een buitenlandse staat betreft, moest ook de minister zijn zegen geven. Ferd Grapperhaus (CDA, Justitie en Veiligheid) deed dat niet. Het is in strijd met ‘de volkenrechtelijke verplichtingen’ van Nederland, aldus de minister. Bahgat en de deurwaarder spanden daarop een kort geding aan, maar zonder succes.
De overheid trekt alle registers open om dit af te weren
Toch laat de Fin, die inmiddels in de tachtig is, het er niet bij zitten. “We zijn in hoger beroep gegaan,” zegt zijn advocaat Rogier Schellaars uit Amsterdam.
De hamvraag is of het gebouw nog diplomatieke immuniteit geniet nu het al veertien jaar niet als ambassaderesidentie wordt gebruikt en jarenlang te koop heeft gestaan. Volgens Egypte is dat het geval. De ambassadeur heeft in een ‘note verbale’ verklaard dat hij na een renovatie wil terugverhuizen. Het waarheidsgehalte van zo’n diplomatenbrief mag de rechter niet in twijfel trekken. Mede daarom kregen Egypte en de Nederlandse staat in het kort geding gelijk.
Principezaak
Maar, zegt Schellaars, Egypte was helemaal niet van plan Couperus’ huis te betrekken. Pas nadat zijn cliënt het pand opeiste, kwamen de renovatie- en verhuisplannen tevoorschijn. “Het kan niet zo zijn dat een staat jarenlang een gebouw verwaarloost en als er dan beslag wordt gelegd, wegkomt met zo’n briefje,” stelt Schellaars. “Dan kunnen ze elke keer wel zeggen: ‘we zijn ermee bezig’. Het is een principiële zaak.”
In Nederland is beslagleggen op staatsgoederen bijzonder lastig. De ‘intentie’ om een gebouw te gebruiken is genoeg voor diplomatieke bescherming, legt de advocaat uit. “Dat gaat ver. Het is internationaal ook niet gangbaar.” Maar Buitenlandse Zaken heeft liever geen gelazer. “De overheid trekt alle registers open om dit af te weren. In het algemeen is terughoudendheid begrijpelijk. Maar dit is een uitzonderlijk geval.”
Egypte kan niet onder het vonnis uit, maar doet alles om het proces te frustreren
Al jaren zijn de gemeente en Buitenlandse Zaken in gesprek met de Egyptenaren over het pand. Die hebben steeds beloofd het te renoveren. In 2015 is een ontwerpbureau ingeschakeld en in 2017 heeft de gemeente een (nooit gepubliceerde) omgevingsvergunning verleend. Maar er is nooit wat gebeurd. ‘Deze woning zal worden gerestaureerd en gerenoveerd,’ belooft een briefje op de ramen. ‘De voorbereidingen hiertoe zijn aangevangen.’ Het briefje hing er nog niet toen Bahgat in april het huis opeiste.
Intussen vecht Egypte het arbitragevonnis aan bij de Haagse rechter. Dat kan alleen als het arbitragehof opzichtige fouten heeft gemaakt. Een kansloze missie, aldus Schellaars. “Dit is een vorm van traineren. Egypte kan niet onder het vonnis uit, maar doet alles om het proces te frustreren.” De ambassade is niet ingegaan op vragen van deze krant.
Noodlot Couperus’ huis
De aftakeling van het ‘Eline Vere’-huis is een bron van ergernis en zorg. Al in 2007 werden in de gemeenteraad vragen gesteld over de toekomst van het gebouw. Wijlen econoom Arnold Heertje streefde naar de opening van een Louis Couperushuis in de Surinamestraat, maar zijn stichting kreeg het financieel niet rond. Twee jaar geleden werd het pand gekraakt, om een dag later alweer ontruimd te worden. Teloorgang lijkt het noodlot van het deftige herenhuis, een rode draad in het oeuvre van zijn vroegere bewoner.
Ambassadekrotten
Geregeld klagen raadsleden over in onbruik geraakte ambassades die verkrotten. Zo laten Saoedi-Arabië en Griekenland hun gebouwen aan de Alexanderstraat wegkwijnen, is Venezuela meermaals aangeschreven over de slechte staat van zijn pand aan de Nassaulaan en lopen met Zuid-Afrika en Congo (ogenschijnlijk vruchteloze) gesprekken over achterstallig onderhoud. Ook de voormalige ambassade van Joegoslavië aan de Groot-Hertoginnelaan verkeert in deplorabele staat. Het pand, dat in de boedelscheiding toeviel aan Kroatië, is vorig jaar eindelijk verkocht aan een particulier en wordt gerenoveerd.
De redactie van DHC biedt u dit artikel uit de krant van 17 september 2020 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Klik hier voor een (proef)abonnement.
