Buurt vindt verloren gewaande buste Copernicus terug
Vijftig jaar geleden verdween een borstbeeld van Copernicus op het naar hem vernoemde plein. Na een zoektocht hebben buurtbewoners de gehavende buste teruggevonden.
“Moet je zijn neus ook hebben?” In zijn tuin in de Copernicusstraat houdt Kees Spendel een brokstuk in zijn hand. “Alles gaat mee,” antwoordt beeldhouwer Paul van Laere. Samen met buurtbewoner Aad van Schie tilt hij een gehavend borstbeeld op een steekwagentje. Zorgvuldig rijden ze het door de gang naar buiten, waarna ze de 55 kilo zware buste in de achterbak van een busje neervlijen. Ook de afgebroken neus gaat mee.
Het transport van het 115 jaar oude borstbeeld naar het atelier van Van Laere is het voorlopige hoogtepunt van de missie van enkele bewoners van Regentes-Valkenbos. Op archieffoto’s van het Copernicusplein ontdekte Theo Broekema, amateurhistoricus bij Weimarchief, twee jaar geleden een borstbeeld van Nikolaas Copernicus (1473-1543). “Toen ik verder zocht in de beeldbank kwam ik een foto van de buste uit 1965 tegen,” vertelt hij. Destijds keek de befaamde astronoom vanaf een balustrade uit over het toen nog elegante plein.
De Poolse ambassade belde ons hoe het ervoor stond met de zoektocht
In wijkkrant KonkreetNieuws wijdde Broekema een artikel aan het verdwenen borstbeeld. ‘Weet u wat er met het beeld is gebeurd?’, sloot hij af. Dat prikkelde Van Schie, ook redacteur bij de wijkkrant, én de Poolse ambassade. Copernicus is een nationale held in Polen. “De ambassade belde ons hoe het ervoor stond met de zoektocht,” vertelt Van Schie. Uiteindelijk leidde een tweede artikel in de wijkkrant van juni dit jaar naar Kees Spendel. Hij bleek het verloren gewaande beeld in zijn tuin te hebben staan.
De neus van Copernicus heeft losgelaten. (DHC/Laurien den Hertog)
Verhuizing naar Capelle
Eind jaren zestig is Copernicus van zijn troon aan het Copernicusplein verdwenen. Vervolgens nam een bewoner van het plein bij een verhuizing de buste mee naar Capelle aan den IJssel. Tien jaar geleden gaf hij het in gewetensnood terug aan de buurt. “Het heeft daarna jarenlang in de huiskamer van een bewoonster van de Copernicusstraat gestaan,” weet Spendel. Een paar jaar geleden kreeg hij als voorzitter van de straatcommissie het beeld aangeboden. “Het idee was om het ergens in de straat te plaatsen. Daar kwam weinig van terecht. Toen heb ik het in mijn tuin gezet.”
Redacteur Van Schie woont in de achtergelegen Columbusstraat. Hij had niet verwacht het vermiste borstbeeld zo dicht bij huis te vinden. “Ik was er al die tijd naar op zoek en dan blijkt het zo’n honderd meter achter mijn huis te staan.”
Gips in de buitenlucht, dat is de goden verzoeken
Bij het busje werpt beeldhouwer Van Laere een zorgelijke blik op de buste in de achterbak. Weer en wind hebben het keramieken beeld geen goed gedaan. Copernicus’ hersenpan en neus liggen eraf. Hij heeft groene uitslag in zijn nek, er is een hap uit zijn oor en zijn wangen zijn ingevallen. Zijn golvende kapsel is ook niet meer wat het geweest is. “Het is verkeerd behandeld met gips,” taxeert Van Laere. “Gips in de buitenlucht, dat is de goden verzoeken. Ik ga proberen het beeld zo goed mogelijk te herstellen, maar het origineel is behoorlijk verdwaald.”
Heliocentrisme
De buste is teruggevonden in een jubileumjaar. 2023 markeert de 550ste geboortedag van de astronoom die wordt beschouwd als de vader van het heliocentrisme, de notie dat de aarde om de zon draait en niet andersom. Zijn belangrijkste werk, De revolutionibus orbium coelestium (1543), vormde het startschot voor de wetenschappelijke revolutie in de daaropvolgende eeuwen. In de Alexanderstraat pronkt de Poolse ambassade met de jubilerende Copernicus. “Tegenwoordig wonen er in Regentes-Valkenbos veel Polen,” zegt Van Schie. “Dat maakt het extra leuk.”
Op een steekwagen wordt de buste naar de bus vervoerd. (DHC/Laurien den Hertog)
Niet geheel ongeschonden arriveert de buste bij het atelier. Onderweg lijkt een stukje voorhoofd afgebroken – of is het zijn kin? Van Laere weet er wel raad mee. Hij restaureerde al vele standbeelden, waaronder dat van Piet Hein in Rotterdam. “Het gips en het vocht moeten eruit. Ik ga het beeld uithollen en daarna met restauratiemortel weer opbouwen.”
Volgende week beginnen de bewoners een crowdfunding om de restauratie te bekostigen. “En voor een onderhoudsfondsje,” aldus Van Schie. Voor het einde van het jaar moet het borstbeeld terugkeren op zijn originele plek. In 1908 werd het ten overstaan van honderden wijkbewoners onthuld. Een orkest speelde de volksliederen van Polen en Nederland. Zoiets willen de initiatiefnemers ditmaal ook. “Het wordt een buurtfeestje.”
De redactie biedt dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Koop de papieren editie van Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten of neem een (proef)abonnement. U ontvangt de krant dan tien weken voor slechts 10 euro.
