Willem Nijholt 1934-2023 – Alleskunner, maar in Den Haag vooral groot acteur
De veelzijdige theaterman Willem Nijholt overleed vrijdag in zijn woonplaats Amsterdam. Ook met Den Haag had hij een band.
Wat kon Willem Nijholt niet? Weinig. Hij kon dansen, zingen, acteren, entertainen en had grote komische en dramatische talenten. Maar in Den Haag wordt hij vooral herinnerd als een groot acteur, die triomfen vierde in alle stukken waarin hij in de Koninklijke Schouwburg verscheen, zelfs de slechtere. In dat opzicht was ook de niet onverdeeld gunstig ontvangen tv-serie ‘Willem van Oranje’ (AVRO/Veronica 1984) typerend. Lang niet alle acteurs overtuigden in dit kostuumdrama, maar Willem Nijholt wél, daarover was iedereen het eens. Hij vertolkte de rol van de verbeten en godsdienstwaanzinnige koning Filips II magistraal. “Niet de Staten maar gij, gij!’ beet hij Willem (Jeroen Krabbé) toe. Of deze beroemde woorden nu echt ooit zijn uitgesproken of niet, de dictie en overtuiging waarmee Nijholt ze uitspuwde, maakten ze volstrekt geloofwaardig.
Een van de grootste acteurs
Dat Nijholt, die landelijk veel bekender was door tv-werk als ‘Oebele’ en zijn musicalrollen, een van de grootste acteurs was van zijn generatie wisten ze in Den Haag al. In de jaren van Willem van Oranje was hij namelijk verbonden (1980-1987) aan de Haagse Comedie, lang het meest vooraanstaande theaterensemble van het land. Nijholt vertolkte grote rollen in stukken als ‘Amadeus’ (de rol van Salieri), ‘Tartuffe’ (hoofdrol), ‘Kinderen van een mindere god’ (spraakleraar James Leeds) en ‘Een bijzondere dag’ (Una giornata particolare), waarin hij schitterde samen met een van de grande dames van het gezelschap, Trins Snijders.
Scène uit ‘Kinderen van een mindere god’ (1981) met v.l.n.r.: Willem Nijholt, Kees Coolen, Rick Nicolet en Guusje Westermann. | Foto: HGA/Robert Scheers
Toen hij begon aan het Korte Voorhout zei hij: ‘Met mijn terugkeer bij het repertoiretoneel (…) wil ik eens zien of ik nu volwassen kan worden. Ik ben eraan toe om na dat gehuppel in Foxtrot en andere musicals iets heel anders te doen. De rol die ik heb is er een die een acteur van het kaliber van Ko van Dijk zou doen, als hij nog leefde. Ik kan er behoorlijk hard mee op mijn bek vallen’ (Volkskrant). Dat gebeurde uiteraard niet, want Nijholt kon nu eenmaal alles. In 1989 kreeg Willem Nijholt uit handen van Guido de Moor de Paul Steenbergen-penning.
Jappenkamp en Tante Lien
Er was nog iets anders dat deze Amsterdammer in zekere zin aan Den Haag bond en dat was zijn Indische achtergrond. Willem Adrianus Nijholt werd in 1934 geboren in Gombong op midden-Java. In de oorlog zat hij drie jaar in een Jappenkamp. Dat iets van een band met Indië altijd bleef bestaan, bleek bijvoorbeeld uit zijn optredens bij Tante Lien (Wieteke van Dort). Maar ook uit zijn rol in de tv-serie ‘De Stille kracht’ (AVRO 1974), naar de vermaarde broeierige Indische roman van Louis Couperus. Hij speelde daarin de rol van Theo van Oudijck, die een intieme relatie aangaat met zijn stiefmoeder Leonie (Pleuni Touw).
Willem Nijholt en Pleuni Touw in De stille kracht, 1974. | Foto: AVRO
Iets van zijn Indisch-zijn kon hij ook kwijt in de musical ‘Miss Saigon’. Hij stond tussen 1996 en 1999 honderden malen in deze langlopende productie in het Circustheater op Scheveningen. Het verhaal gaat over een Vietnamese die een relatie krijgt met een Amerikaanse soldaat, tijdens de Vietnamoorlog, een variant om het Madam Butterfly-thema.
Veel later zou Nijholt echt reflecteren op zijn Indische wortels. Dat was in de ‘Indië Monologen’, die in 2018 in première gingen in de Koninklijke Schouwburg. Vele acteurs, schrijvers en journalisten kwamen daarin aan het woord over de ex-kolonie, die velen nog zo na aan het hart lag (ligt). Nijholt vertelde spannende verhalen over zijn jeugd in de Oost. Het was de laatste keer dat hij op de planken zou staan.
[Deze necrologie geeft geen uitputtend overzicht van Willem Nijholts rijke leven en carrière, maar richt zich in het bijzonder op zijn optredens in Den Haag, red.]
