Tv-serie ‘Het Verhaal van Nederland’ bereikt Den Haag: Amalia en de Winterkoningin

We’ waren al in Delft, Madrid, Brussel, Orange en op nog meer plekken. Maar deze week is vooral Den Haag het decor. Schuurmans, die in het verleden ooit met verve de rol van prins Bernhard vertolkte, vertelt nu het verhaal van twee vorstinnen. Dat zijn Amalia van Solms en Elisabeth Stuart, bijgenaamd de ‘Winterkoningin’. Over hen gaat de aflevering van woensdag 14 februari en er is ook een podcast-wandeling, met de stem van Daan. De opzet is net als in de eerdere docu-serie ‘Het verhaal van Nederland’ dat de acteur gedramatiseerde historische scènes binnenstapt en toelicht.

Al lopend over het Lange Voorhout en de Lange Vijverberg doet Schuurmans het bijzondere verhaal uit de doeken. De Britse koningsdochter Elisabeth en haar gemaal Frederik van de Palts belanden als vluchtelingen in Den Haag, na een mislukt koningschap van Bohemen. Daaraan danken ze de spotnamen Winterkoning en -koningin.

In hun gevolg bevindt zich een ambitieuze hofdame: Amalia van Solms. Later trouwt zij met Frederik-Hendrik die vanaf 1625 stadhouder is. Een rare situatie ontstaat. Kort door de bocht: macht en rijkdom zijn in handen van het stadhouderlijk (prinselijk) paar, maar qua rang zijn Elisabeth en Frederik hoger. Dat leidt tot spanningen, maar ook tot pracht en praal. Schuurmans: ‘Omdat er weinig vermaak is in de stad, begint de Winterkoningin grote feesten en voorstellingen te geven. Zoals dat past bij een koningin. Dit koninklijke leven vol pracht en praal is voor Elizabeth een serieuze zaak. Ze moet koste wat kost gezien worden als koningin’.

Elisabeth Stuart, de ‘Winterkoningin’, door Gerard van Honthorst. | Collectie: National Gallery

Dat heeft invloed op haar voormalige hofdame. ‘Amalia staat aan het hoofd van een hofhouding van 250 man en dat gaat haar goed af,’ vertelt Schuurmans in de bijbehorende ‘podwalk’ die via de site van de NTR kan worden gedownload. ‘Ze ontvangt buitenlandse gasten, en organiseert officiële diners. Allemaal hier, in het centrum van Den Haag. En dat doet ze alsof ze nooit anders heeft gedaan. Tja, ze heeft dan ook jarenlang de kunst kunnen afkijken aan het hof van De Winterkoningin’.

Den Haag verandert voorgoed

In het Haags Historisch Museum, waar ze portretten van Amalia en Elisabeth hebben, vertelt Schuurmans niet zonder overdrijving over de concurrentie tussen de vrouwen, die Den Haag ‘voorgoed zal veranderen’. Het Haagse Bos komt in beeld en uiteindelijk ook Huis ten Bosch, gebouwd in opdracht van Frederik Hendrik en Amalia als zomerverblijf, maar uiteindelijk omgevormd tot mausoleum voor de in 1647 overleden ‘Stedendwinger’. Schuurmans: ‘Het is een eerbetoon. De zaal hangt vol met schilderijen. En op al die schilderijen staat Frederik Hendrik. Letterlijk van de plinten tot aan het plafond. Het is het levenswerk van Amalia. Met de inrichting van de Oranjezaal plaatst zij het geslacht van Oranje-Nassau op gelijke voet met andere Europese vorstenhuizen’.

Portretten van Frederik Hendrik en Amalia van Solms door Michiel van Mierevelt. | Collectie: Haags Historisch Museum

Ook de grootste triomf van Amalia van Solms wordt belicht: het arrangeren van een huwelijk tussen haar zoon Willem II (stadhouder van 1647 tot zijn vroege dood in 1650) en de Engelse koningsdochter Mary Stuart. En ook het kind dat daar weer uit voortkomt, Willem III, zal een Britse prinses huwen en daardoor uiteindelijk de Engelse koningskroon in de wacht slepen.

_{‘Een dans om de troon’ (NTR-serie), woensdag 14 februari, NPO1, 20.30 uur. De Podwalk is hier te downloaden.}