Nieuw onderzoek: Bommen op Den Haag: 1200 doden
Dat Den Haag een van de zwaarst getroffen steden was in de Tweede Wereldoorlog, wordt opnieuw bevestigd in een boek over de luchtaanvallen die op de stad zijn uitgevoerd.
In ‘Oorlog in de lucht – Den Haag 1940 – 1945’ concluderen de onderzoekers Corien Glaudemans (Haagse Gemeentearchief) en Henk Ambachtsheer (Monumenten en Welstand) dat er in totaal bijna 1200 doden zijn gevallen als direct of indirect gevolg van de luchtoorlog.
Het is zoals burgemeester Pauline Krikke in haar voorwoord opmerkt: ‘Bij het lezen bekruipt je, ook bijna driekwart eeuw na het einde van de oorlog, een benauwend gevoel: het gevaar uit de lucht kon in die jaren op elk moment toeslaan’.
Te weinig plek in Schuilkelders
De auteurs beginnen hun verhaal met de maatregelen die voor de oorlog werden genomen om de bevolking tegen luchtaanvallen te beschermen. Die waren ruim onvoldoende. In 1940 was er voor 13.500 Hagenaars plaats in een schuilkelder, dat is niet meer dan 3,4 procent van de bevolking.
Opmerkelijk feit: er is een voorstel gedaan om een garage te bouwen onder de Hofvijver, die in oorlogstijd als schuilkelder dienst kon doen. Een ander opvallend gegeven is de inzamelingsactie voor luchtafweergeschut. Die leverde drie ton op, waardoor op allerlei plekken luchtdoelkanonnen werden geplaatst.
Dit geschut droeg bij aan de grote verliezen die de Duitsers leden in de meidagen van 1940. In die periode van de Duitse aanval, bij Den Haag volledig een luchtoperatie, kwamen 303 burgers en militairen om het leven.
100 doden al vóór bombardement
De auteurs maakten een volledig overzicht van alle grotere en kleinere luchtaanvallen, vergissingsbombardementen en ongelukken op en in de stad in de oorlogsjaren.
De grote drama’s blijven het Bezuidenhout (3 maart 1945, 550 doden) en de aanval op het bevolkingsregister, Huize Kleykamp (11 april 1944, 65 doden). Minder bekend is dat in de tien dagen vóór de ramp met het Bezuidenhout in die wijk bij allerlei kleine aanvallen zo’n honderd doden vielen.
En op 26 februari 1945 vielen er bommen op de drukke Spuistraat waarbij 27 mensen om het leven kwamen. Talloos waren de kleinere rampen, zoals granaten die in 1942 explodeerden in de Kritzingerstraat tussen spelende kinderen, van wie er vijf omkwamen. Het boek bevat ook overzichten van de schade een huizen en gebouwen en het latere herstel en de herdenkingsmonumenten.
Corien Glaudemans en Henk Ambachtsheer, ‘Oorlog in de lucht – Den Haag 1940 – 1945’, uitg. De Nieuwe Haagsche (VOM-reeks 2019-1); prijs: € 29,95.
