[Video] De Haagse Brusseltrein is nu echt bijna uitgerangeerd
De Beneluxtrein vertrekt vanaf deze week (maandag 9 april) nog maar vier keer per dag vanaf Hollands Spoor. Op Noorderkempen, een stationnetje nabij Antwerpen, stopt dan wél ieder uur een internationale trein. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? En wat hangt Den Haag nog boven het hoofd?
Maandag even voor half acht, hartje ochtendspits. Op perron 3 van station Hollands Spoor (HS) is het rustig. Zo’n veertig mensen wachten geduldig op de Beneluxtrein van 7.40 uur naar Brussel Zuid als deze ruim tien minuten voor vertrek binnenkomt. “Het klopt dat Den Haag niet zo’n belangrijk station voor deze trein is,” meldt een NS-medewerker boven het lawaai van de locomotief uit.
“In Amsterdam, Schiphol en Rotterdam pakken doorgaans meer mensen de trein dan hier.” In de korte dat de intercity (IC) op HS stilstaat, stapt nog een handjevol mensen in, maar als de trein vertrekt, zijn nog voldoende zitplaatsen vrij. Cijfers van het ministerie van Infrastructuur en Milieu bevestigen dit beeld. Van de treinreizigers naar België gaan, vertrekt tien procent vanaf Den Haag. Amsterdam (beginpunt) en Schiphol met samen 39 procent en Rotterdam met 28 procent leggen meer gewicht in de schaal.
En dus grijpt het ministerie in. Het snijdt in het aantal treinen vanuit Den Haag. De intercity tussen Amsterdam en Brussel die nu ieder uur, zestien keer per dag, op station HS stopt, vertrekt vanaf maandag 9 april nog maar vier keer per dag uit de hofstad. De andere twaalf internationale treinen rijden dan vanaf Amsterdam, over het tracé van de hogesnelheidslijn rechtstreeks naar Rotterdam en zo verder naar België. (zie illustratie). Den Haag laten ze links liggen, op de terugweg zelfs letterlijk.
“Wij willen de hogesnelheidslijn beter benutten,” zegt een woordvoerder van het ministerie. “Hierbij zochten wij naar een goede balans tussen het verkorten van de reistijd voor mensen uit Amsterdam en het behoud van Den Haag als halte. Deze oplossing past het beste bij de belangen van de verschillende groepen reizigers.”
Beneluxtrein en arrenslee richting Omsk
Dit besluit is een nieuw dieptepunt in de relatie tussen Den Haag en de Beneluxtrein (Brussel-trein), die al decennia gecompliceerd is. Vanaf de jaren negentig, toen het idee opdook de internationale trein via een nieuw aan te leggen lijn door het Groene Hart te laten rijden en Den Haag over te slaan, voert de hofstad een strijd. Het is vechten tegen de bierkaai, kun je inmiddels concluderen. Het argument van het stadsbestuur dat Den Haag als ambtenarenstad per spoor goed verbonden moet zijn met het Europese regeringscentrum, woog niet op tegen dat van tijdswinst.
Mensen moeten van het idee af dat de Brussel-trein een snelle trein is.
Oud CDA-Kamerlid Gerd Leers zei in 2004: ‘Snelheid, dat was het enige punt. (…) Dat bedoel ik ook met de arrenslee richting Omsk: hupsakee, daar wordt Den Haag opgeofferd (naar het liedje van Drs. P, red.). Dat was vanwege de snelheid.’ Treinenexpert Hildebrand van Kuyeren, tevens uitgever van het papieren spoorboekje, legt uit dat het logisch is. “Kijk maar op de kaart, de route tussen Amsterdam en Rotterdam is korter als je niet langs Den Haag gaat. Dit scheelt dertig minuten.”
Fyra
Toen in 2012 Fyra, de nieuwe hogesnelheidstrein, in gebruik werd genomen, leek het doek voor Den Haag gevallen. Maar omdat de Fyra met technische problemen kampte en snel verdween, liet de NS een jaar later noodgedwongen alweer ‘gewone’ IC-treinen tussen Amsterdam en Brussel rijden, via Den Haag. Dit gebeurde op initiatief van het Haagse stadsbestuur. Zo bleef toch een rechtstreekse treinverbinding naar België. Maar de reistijd tussen Amsterdam en Brussel Zuid bleef omstreden: bijna drieënhalf uur. En dus zocht het ministerie naarstig een nieuwe oplossing.
Die is er nu. De twaalf treinen die vanaf maandag vanuit Amsterdam vertrekken, zijn een halfuur sneller in België. De reistijd van de vier Haagse intercity’s (zie kader) blijft onveranderd twee uur en vijfendertig minuten. Ironisch is dat de reiziger vanuit Den Haag die níét voor een van de vier rechtstreekse treinen kiest maar voor een reis mét een overstap in Breda, een kwartier eerder in Brussel is.
“Het is zelfs zo typisch,” verklaart Van Kuyeren, “dat als je op HS de rechtstreekse Brussel-trein mist en dertien minuten later de gewone intercity naar Breda pakt, je daar alsnog kunt overstappen op de internationale trein die je eerder in Den Haag misliep, want die staat lang stil in Breda. Mensen moeten van het idee af dat de Brussel-trein een snelle trein is. Die trein maakt weliswaar gebruik van het traject van de hogesnelheidslíjn, maar hij rijdt niet op hoge snelheid en hij staat vaak lang stil op stations.”
Hoe gevoelig dit is, bleek vorige week toen de NS de vrees uitspraken dat vanwege overbelasting vertragingen op de hogesnelheidslijn toenemen.
Niemandsland
De teneur is duidelijk: de Brussel-trein moet sneller en daardoor is Den Haag het kind van de rekening. Maar bijzonder is dat vanaf de dag dat twaalf treinen Den Haag overslaan, er op verzoek van de Belgische Spoorwegen in het Vlaamse niemandsland juist een halte bij komt.
Het stille stationnetje Noorderkempen, een kwartier van Antwerpen, ligt ingeklemd tussen een snelweg en uitgestrekte weilanden. Geen kiosk, geen café, en zelfs overdag een gesloten loket. Achter het busplatform ligt een boerderij, een rukwind voert mestlucht tot op het kille platform. “In de spits is het hier wel zot,” weet Steven Veldhoven, een lokale forens. “Veel mensen uit deze streek gaan met de trein naar hun werk in Antwerpen. Maar verder valt hier weinig te beleven.”
Een andere reiziger, die niet met naam in de krant wil omdat hij politiek actief is, benadrukt: “Dat de Brussel-trein hier gaat stoppen, is leuk maar totaal niet noodzakelijk.” Vlaams parlementariër Jef van den Berg ziet dat anders. “Mensen willen niet alleen de lasten van een voorbijrazende trein, maar ook de baten van een goede verbinding. Bovendien, deze stop kost een paar minuten. Zo dramatisch is dat niet.”
Publiek geheim
Den Haag heeft het dus verloren van Noorderkempen. Hoewel, moet de hofstad de nieuwe dienstregeling wel als nederlaag beschouwen? De stad heeft nog vier internationale intercity’s in de wacht gesleept, terwijl het een publiek geheim is dat de NS liever ziet dat álle Brussel-treinen Den Haag overslaan. “Maar de Haagse lobby was hiervoor gewoon te sterk,” gaf een woordvoerder van het ministerie een jaar geleden toe. Een toelichting hierop wil ze nu niet geven.
Wij willen de hogesnelheidslijn beter benutten.
Op het Haagse stadhuis moeten ze voorlopig nog alert blijven, want D66-staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur wil de nieuwe dienstregeling na één jaar evalueren op ‘prestaties, klanttevredenheid en reizigersaantallen’.
Treinenexpert Van Kuyeren denkt dat het doek voor Den Haag dan weleens definitief kan vallen. “Van dit compromis wordt niemand blij. Hagenaars die overstappen, zijn sneller in Brussel. Wat rest zijn vier langzame, rechtstreekse treinen. Dat schiet natuurlijk niet op. Ik denk dat tussen nu en twee jaar de stekker er definitief uit getrokken wordt. Alleen veel politieke druk kan de situatie voor Den Haag nog redden. Maar ik verwacht dat het einde nabij is.”
Andere vertrektijden
In de nieuwe dienstregeling vertrekken de rechtstreekse treinen van Hollands Spoor naar Brussel om 6.40, 10.40, 14.40 en 18.40 uur. Treinreizigers die op een ander moment naar België willen, kunnen van de ‘gewone’ intercity naar Breda gebruikmaken en daar overstappen naar Brussel. Een rechtstreekse treinreis naar Brussel vanaf Den Haag duurt 2 uur en 35 minuten, een reis met overstap in Breda 2 uur en 22 minuten. Nóg sneller is een overstap op de Thalys, de échte hogesnelheidstrein, al hangt hier een hoger prijskaartje aan.
Hans van Baalen: ‘Heroverweeg deze beslissing’
VVD-Europarlementariër Hans van Baalen maakt zo’n vier keer per week gebruik van de Brussel-trein. Hij betreurt de nieuwe dienstregeling. “Een rechtstreekse verbinding is mij meer waard dan een kwartiertje tijdswinst. Deze beslissing moet heroverwogen worden, dat er weer zestien treinen per dag tussen Den Haag en Brussel gaan rijden. En dat gaat niet zozeer om mij, maar om de Nederlandse ambtenaren die in Brussel moeten zijn. Zo’n negentig procent van deze mensen komt uit de Haagse regio. Zij verliezen nu een comfortabele treinverbinding. Dat is raar. Echt een gemiste kans.”
Ook hoopt Van Baalen dat de Nederlandse Spoorwegen op korte termijn modernere treinstellen op het traject naar Brussel inzetten. “Het huidige materieel is hopeloos verouderd (zo zit in de Brussel-trein geen wifi, red.). Ik zou zeggen: zorg voor comfortabele toestellen waarin je prettig kunt werken. En als die trein dan eens per uur naar België rijdt, kan Den Haag tevreden zijn.”