[Recensie] Don Quichot, een opera als een spekkoek
La Mancha is een bedrijf met een directeur, of is het toch Don Quichot? In een nieuwe operaproductie beweegt de tragische ridder zich in vele tijdlagen en werkelijkheden.
‘Ik zie slechts een schoonmaakster…,” zingt de ridder, als het einde van de opera nadert. Het is alsof Don Quichot er zelf niet meer in gelooft, in zijn ridderschap en zijn strijd tegen het kwaad, maar ook niet meer in de liefde. Want eerder had hij in de poetsvrouw nog Dulcinea herkend, zijn vrijwel onbereikbare geliefde. Schildknaap Sancho Panza, die eerder zijn heer juist allerlei illusies uit het hoofd probeerde te praten, heeft het niet meer. “Have you lost your mind? Hurting your godess like that?” schreeuwt hij hem toe.
Het is een fraaie scène in ‘Don Quichot – De vernuftige edelman van La Mancha’ de nieuwste productie van het Haagse gezelschap Opera2Day, dat voortreffelijk wordt ondersteund door de muziekgezelschappen New European Ensemble en La Fonte Musica. Wat zeer bijdraagt aan de charme van het geheel is het duet dat Dulcinea (Alema Dantcheva) zingt met een onzichtbare zanger. Het is een compositie van de laatmiddeleeuwse Italiaanse toondichter Matteo da Perugia. De componist van de opera, Vanni Moretto, vlocht nog meer oude muziek door zijn compositie heen. Gelukkig, want 2,5 uur van zijn eigentijdse idioom, dat is overladen met lange recitatieven, zou te veel van het goede zijn geweest.
Het cliché van het heden
De makers wilden trouwens sowieso veel: actualiseren, filosoferen, multiculturele elementen. Toegegeven, je moet iets als je van Cervantes’ meesterwerk een opera wilt maken. Een verplaatsing van het geheel naar het heden, ligt dan voor de hand. Maar het is ook een cliché, want sinds de iconische ‘Ring des Nibelungen’ van Boulez/Chéreau (Wodan in jacquet) uit 1976 ontelbaar vaak toegepast. Hier staat het aardrijkskundige begrip La Mancha voor een beursgenoteerd bedrijf met alle drukte van dien: rennende mannetjes in strakke pakjes, flikkerende beeldschermen en een manager die verschrikkelijke Amerikaanse newspeak uitbraakt.
Maar de eigenaar van dat bedrijf wil iets anders. De heer Benegeli raakt in de ban van oude verhalen. In het decor wordt dat vernuftig verbeeld, doordat stellingen met archiefdozen veranderen in boekenkasten. Benegeli, expressief gezongen en gespeeld door Mattijs van de Woerd, wordt Don Quichot. En de stoffige archivaris Miguel, niet minder goed tot leven gewekt door Manuel Nunez-Camelino, neemt de rol op zich van de onhandige knecht Sancho Panza. Wat hier stoort is dat ondanks alle vernuft in het verhaal de aankleding van de figuren opgelegd knullig is: Don Quichot rent bijna de hele opera rond in een lange onderbroek, Sancho heeft een bureaustoel als ezel. Ook dit is weer een cliché. Om nog even in de Wagner-vergelijkingen te blijven: in een Rotterdams/Kasselse versie van de ‘Ring’ in 1988 was Siegfried meer in de weer met een theedoek dan met zijn zwaard. Je kunt ook te ver gaan in het gewoon doen.
Steeds nieuwe avonturen
Ingenieus is wel de identificatie van de archivaris met Cervantes; hij heet niet voor niets Miguel. Het is dus de stoffige knecht die steeds nieuwe avonturen bedenkt. We zien hem dan ook schrijven en proppen weggooien. De genoemde scène waarin Don Quichot eigenlijk Don Quichot niet meer wil zijn, markeert het moment dat Benengeli, het oorspronkelijke personage dus, zich realiseert dat hij als ridder een sprookjesfiguur is. Hij vecht nog één duel uit en sterft dan terwijl een hymne van Jacopo da Bologna klinkt. En daarna is La Mancha weer het bedrijf met de balkende manager. Of toch niet helemaal? Hij dook al een paar keer op, ‘de lezer’, en staat nu opeens in het middelpunt. Wéér een laag erbij in deze spekkoek van een opera. En wat doet de stille figuur? Hij pakt een nieuw boek.
- Don Quichot, door Opera2Day en New European Ensemble/La Fonte Musica, gezien zaterdag 21 januari (laatste try-out), nog te zien: diverse plaatsen, 21 en 22 februari terug in de Koninklijke Schouwburg; informatie: www.opera2day.nl
Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de papieren editie van de krant Den Haag Centraal. Klik hier voor alle verkooppunten. U kunt ook een (proef)abonnement nemen. U ontvangt DHC 10 weken voor slechts 10 euro.
