Gouden Strop voor Haagse oorlogsthriller

Dat is donderdagavond bekendgemaakt op de Avond van het Spannende Boek in Utrecht. Het boek van Kuipers gaat over een Haagse politie-inspecteur die de moord op een raadsman van de NSB moet onderzoeken. Geen eenvoudige taak in het inmiddels bezette Nederland, waar de NSB veel macht heeft gekregen. „John Kuipers stoot [met zijn boek] in een keer door naar de top van het genre,” aldus de jury.

Kuipers’ boek werd eerder in Den Haag Centraal positief besproken (zie hieronder), als ‘een onderhoudende thriller, zeker voor de lezers die geïnteresseerd zijn in de Tweede Wereldoorlog’. Binnenkort verschijnt een nieuwe thriller van Kuipers, wederom met inspecteur Charlie Swieninck in de hoofdrol tegen de achtergrond van het bezette Den Haag.

De Gouden Strop is de belangrijkste prijs voor thrillers en wordt uitgereikt door de koepelorganisatie CPNB. Er is een geldbedrag aan verbonden van 10.000 euro. De lezersjuryprijs (HebbanThrillerprijs) ging naar Gerrit Barendrecht voor ‘De Ripper connectie’, een boek dat zich afspeelt in het negentiende-eeuwse Amsterdam. Donderdag begonnen ook de ‘Thriller Weken’, drie weken waarin boekhandels en bibliotheken extra aandacht besteden aan spannende boeken.

Recensie, DHC 4 augustus 2022:

Eigengereide politieman contra de NSB

Er is een nieuwe Haagse held geboren en hij heet Charlie Swieninck. Het is alweer een tijdje geleden dat deze boomlange, eigenwijze politieman waakte over de veiligheid van de Hagenaars, namelijk zo’n tachtig jaar. Swieninck is de fictieve hoofdpersoon in de thriller ‘Musserts schaduw’ van de Haagse oud-journalist John Kuipers (1955).

Het boek speelt zich af in de zomer van 1940. Dat is een gewaagde, maar interessante keuze van de auteur. De Duitsers zijn bezig hun greep op het landsbestuur en dus ook op het politieapparaat te verstevigen. De eerste extra maatregelen volgen op Anjerdag (29 juni), de verjaardag van prins Bernhard. Vele Hagenaars leggen bloemen bij Paleis Noordeinde en er wordt gevochten met NSB-formaties. Mede omdat juist op dat moment de Duitse propagandaminister Goebbels in de stad is, maakt rijkscommissaris Seyss-Inquart een heel slechte beurt. Uit wraak ontslaat hij burgemeester De Monchy.

Op deze roerige Anjerdag begint het boek. De politie vindt in een trein op Hollands Spoor het ontzielde lichaam van een NSB-advocaat. Deze is met messteken om het leven gebracht. Wat volgt, is een ingewikkelde zoektocht van de kettingrokende hoofdinspecteur Swieninck en zijn team naar de dader. Kuipers schetst een geloofwaardig beeld van de speciale moeilijkheden die dat oplevert. Enerzijds gelden nog de normale wetten, anderzijds staat de NSB door Duitse protectie in feite boven de wet. Maar de held is onverschrokken. Hij voelt op de Maliebaan in Utrecht Mussert aan de tand en vist in Middelburg Van Geelkerken, de tweede man van de NSB, uit een partijbijeenkomst. Intussen wordt Swieninck op de vingers gekeken door de bangige hoofdcommissaris Van der Meij die geen gedoe wil. Dat zou hij in september alsnog krijgen, toen de Haagse WA-man Peter Ton bij een schermutseling met de politie en publiek bezwijkt aan de gevolgen van een schotwond. Exit Van der Meij. Dat valt buiten dit boek, maar in de lijst met historische personages achterin staat het vermeld.

Couleur Locale

Wat het boek voor de Haagse lezer extra aardig maakt, is de couleur locale. De held van het verhaal woont in het sfeervolle Hofje van Schuddegeest (en heeft een oogje op zijn knappe buurvrouw). Hij werkt in het chaotische complex van het oude hoofdbureau, dat was gevestigd in tientallen panden aan de Laan Copes (nu: Burgemeester Patijnlaan) en het Alexanderveld. Hij wordt ontboden op het oude departement van Justitie aan het Plein, waar hem de wacht wordt aangezegd door secretaris-generaal Tenkink. Een achtervolging voert naar de Oude Pier op Scheveningen. En zo komen er veel herkenbare plekken langs. Deze eerste thriller van Kuipers kent ook zwakke plekken. In het middendeel is er wat weinig spanning. Allerlei bijfiguren worden ondervraagd en stapels documenten worden doorgespit, zonder al te veel resultaat.

De echte plot, verbonden aan het historische gegeven van de onrechtmatige executie van de broer van Mussert, een militair, in de meidagen van 1940, komt pas laat op gang. Hetzelfde geldt voor de romance met de buurvrouw, een aardige zijlijn in het verhaal. Het begint veelbelovend op de bank in Schuddegeest, maar vervolgens blijft zij 250 pagina’s buiten beeld, om pas helemaal aan het eind weer op te duiken en in de armen van de smachtende Swieninck te vallen. Maar al met al is het een onderhoudende thriller, zeker voor de lezers die geïnteresseerd zijn in de Tweede Wereldoorlog.

De ik-vorm maakt het verhaal toegankelijk. De lezer leeft daardoor extra mee met de held. Met zijn onverstoorbaarheid en cynische commentaren doet die enigszins denken aan Philip Marlowe, de beroemde privédetective in Los Angeles uit de boeken van Raymond Chandler. Een andere inspiratiebron kunnen de Bernie Gunther-thrillers van de Britse auteur Philip Kerr zijn geweest, over een Berlijnse politieman die het werken langzaam onmogelijk wordt gemaakt door de nazi’s. Chandler en Kerr schreven hele series. Misschien iets voor Kuipers om over na te denken. Laat Swieninck de dood van Peter Ton, de Nederlandse Horst Wessel, maar onderzoeken. Of laat hem de confrontatie aangaan met de Documentatiedienst, de afdeling van de Haagse politie die het zwaarst met de Duitsers collaboreerde. Dat zou dan meteen een eerbetoon zijn aan de ‘goede’ Haagse politiemannen die er immers ook waren en van wie een aantal in concentratiekampen is omgekomen. Hun nagedachtenis wordt geëerd met een vergeten monumentje in de hal van het oude hoofdbureau aan het Alexanderveld.

John Kuipers, ‘Musserts schaduw’. Uitgever: Cargo. Prijs: € 21,99.