Netwerkanalyse Twitter: hoe de lijntjes lopen in het digitale IJspaleis
Meer dan ooit speelde de verkiezingscampagne zich af op sociale media. Wie domineren het discours in het digitale IJspaleis? DHC maakte een netwerkanalyse van de gemeenteraad op Twitter.
‘Ik wil niet dat u verwijst naar twitterij.’ Als burgemeester moest Jozias van Aartsen niets hebben van de kruisbestuiving tussen het onlinedebat en de beraadslagingen in de raadzaal. Tevergeefs, zijn bezwaren hebben het afgelegd tegen de tijdgeest. Twitter is niet meer weg te denken uit de politiek, afgelopen verkiezingscampagne al helemaal niet.
Zonder flyerende kandidaten op de Haagse Markt, felgekleurde windjacks bij de supermarkt of verkiezingsdebatten in het buurthuis speelde de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen zich meer dan ooit op het beeldscherm af. Op tv, maar evengoed op sociale media.
Twitter blijkt bepaald geen weerspiegeling van de raadzaal
Hoe ziet dit digitale krachtenveld eruit? Dat onderzoeken De Groene Amsterdammer, het Mediahuis, Universiteit Leiden en Den Haag Centraal (DHC) met behulp van TwitterTap, een tool die is ontwikkeld door het Leidse bedrijf Strategy on Demand.
In aanloop naar de verkiezingsdag maakte DHC een netwerkanalyse van politici in de Haagse gemeenteraad op Twitter, een medium waarvan dagelijks twee miljoen Nederlanders gebruikmaken. De tool analyseerde ruim 25.000 tweets die in een periode van drie weken zijn verstuurd door of aan raadsleden en fractievertegenwoordigers. (Voor de kenners: de verbindingslijntjes staan voor retweets, likes, mentions en replies.) Het resultaat is de spaghetti-brij hieronder. Die laat, vrij letterlijk, zien hoe de lijntjes lopen in het digitale IJspaleis.
Netwerkanalyse van de 45 raadsleden en 21 fractievertegenwoordigers in de Haagse gemeenteraad van de periode 17 februari t/m 10 maart. De punten staan voor Twitteraccounts, de lijntjes voor interacties (retweets, likes, mentions en replies). De kleurwolken markeren subnetwerken en zijn indicatief. De netwerkanalyse op detailniveau bekijken, kan hier (advies: op computer, in Chrome-browser). | Datavisualisatie: TwitterTap, beeldbewerking: DHC
Wie denkt dat het onlinedebat de evenknie is van de ‘fysieke’ arena op het stadhuis, heeft het mis. Twitter blijkt bepaald geen weerspiegeling van de raadzaal. Raadsleden die dicht op de besluitvorming zitten, zijn online dikwijls kleine spelers. En omgekeerd: leden die op het stadhuis een marginale rol spelen, kunnen online een imponerend en invloedrijk profiel hebben.
Eenpitter
Zoals Arnoud van Doorn, het raadslid met veruit de meeste volgers op Twitter (ruim 50.000). Met de islamitische Partij van de Eenheid, een eenpitter in de raad, deed hij deze week ook mee aan de landelijke verkiezingen, zij het in slechts acht van de twintig kieskringen. De netwerkanalyse laat zien dat Van Doorn vooral buiten de Haagse ‘bubbel’ gehoor vindt. De meeste twitteraars met wie hij interacteert, hebben geen enkel verbindingslijntje met andere raadsleden of de duizenden mensen die met hen interacteren. Zijn publiek reikt tot over de landsgrenzen, laat TwitterTap zien. Zo heeft Van Doorn opvallend veel interactie met mensen die in Turkije zijn of zeggen daar te wonen.
Ook Henk Bres bedient een eigen publiek. Met ruim 17.000 volgers komt hij als een van de invloedrijkste twitteraars uit de bus. De oud-hooligan van ADO Den Haag, die bekend werd door het tv-programma ‘Het Lagerhuis’, is fractievertegenwoordiger van de PVV, al woonde hij nagenoeg geen vergadering bij. Ook online bemoeit hij zich weinig met de Haagse gemeenteraad, laat TwitterTap zien. Bres vindt voornamelijk gehoor in de nationalistisch-rechtse hoek van Twitter, in Den Haag maar evengoed in de rest van het land.
Voor de ‘twitterij’ van de Haagse raad moet je niet in de kleurwolken kijken
Aan de andere kant van het spectrum hangt een links-activistische ‘schil’ rond de raad. Deze politici zijn op Twitter ook actief in kringen buiten de ‘Haagse’ mainstream, zoals klimaatactivisme of antiracisme. ‘Ik sta met één been in de gemeenteraad en met één been in het activisme,’ zei HSP-raadslid Fatima Faïd onlangs in deze krant. TwitterTap bevestigt dat: naast het digitale raadsdebat interacteert Faïd veel met leden van BIJ1, de partij van Sylvana Simons. Ook fractievertegenwoordigers Isabel Bos (GroenLinks) en Leonie Gerritsen (PvdD) vinden veel gehoor buiten Den Haag.
Grijze kluwen
Maar voor de ‘twitterij’ van de Haagse raad moet je niet in de kleurwolken kijken. Je zou het niet zeggen, maar in de non-descripte grijze kluwen in het midden van de visualisatie wordt het digitale raadsdebat gevoerd. Te midden van al die puntjes en lijntjes roeren zich raadsleden als Arjen Dubbelaar (Hart voor Den Haag/Groep de Mos), Arjen Kapteijns (GroenLinks), Joris Wijsmuller (HSP), Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP) en vele anderen.
Zij becommentariëren de gemeentepolitiek, delen lokale nieuwsberichten en vliegen elkaar zo nu en dan in de haren. Niet zelden wordt tijdens raadsvergaderingen een schaduwdebat op Twitter gevoerd, soms op een toon die in de raadzaal zelf had misstaan. Een jaar geleden vond Johan Remkes, destijds waarnemend burgemeester, dat het wel een onsje minder kon.
De Mos en collega's hebben niet alleen voor lokale begrippen een groot bereik op Twitter
Alle subnetwerken staan evenwel in de schaduw van de oranje storm die de afgelopen maanden opstak. Elke netwerkanalyse wijst Richard de Mos aan als invloedrijkste twitteraar van het IJspaleis. Als lijsttrekker van Code Oranje dingde hij deze week mee naar een Kamerzetel. De Mos en collega’s hebben niet alleen voor lokale begrippen een groot bereik op Twitter; Code Oranje kan zich meten met Volt en JA21, twee andere nieuwkomers die verzekerd lijken van een plek in het parlement.
Hierbij krijgt de partij hulp van enkele invloedrijke twitteraars, onder wie Jan Roos (137.600 volgers) en Jan Dijkgraaf (55.900 volgers). Beide contraire opiniemakers, voormannen van wat soms ‘nieuw-rechts’ wordt genoemd, hebben hun volgers maanden opgeroepen om op Code Oranje te stemmen.
Eigen regio
De online-zichtbaarheid heeft de partij niet het beslissende zetje kunnen geven, getuige de verkiezingsuitslag. Locatiegegevens van TwitterTap suggereren dat De Mos behoorlijk zwaar leunt op de eigen regio. Tweets over hem of Code Oranje worden veelal vanuit Den Haag en omstreken verstuurd. Ook de strijdkreet ‘#ombudspolitiek’ is meestal afkomstig uit de Haagse regio of Arnhem, de thuishaven van kandidaten Ruud Koornstra en Martijn van Butselaar. In beide steden behaalde de partij tegenvallende resultaten (1,7 procent in Den Haag, 0,4 procent in Arnhem).
Hoe dan ook, voor nieuwkomers als Code Oranje is Twitter onmisbaar om een plek in de Kamer te veroveren. Het was De Mos die burgemeester Van Aartsen zes jaar geleden aanviel op zijn ‘twitterij’-reprimande. ‘Wij leven in het post-Postduiftijdperk.’
Onze redactie biedt u dit verhaal uit de papieren krant van donderdag 18 maart 2021 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Overweeg een (proef)abonnement op Den Haag Centraal. U ontvangt de krant 10 weken voor slechts 10 euro.
