Berlage-kerk weer in gebruik: eerst handoplegging, nu hartenjagen
De Berlage-kerk in Zorgvliet stond achttien jaar leeg. Nu worden er online spellen ontwikkeld. Games zijn in, gebedsgenezing is uit.
‘Cardparty’, ‘rummyclub’ en ‘spinbingo’. Felle kleuren, vrolijke geluiden en de belofte van bonussen trekken je de spelletjes op het beeldscherm in. Heel wat anders dan de rust en bezinning die je verwacht te vinden in de markante Berlage-kerk aan de Andries Bickerweg in Zorgvliet. Hier zitten tegenwoordig spelontwikkelaars achter computers, in plaats van devoten op kerkbanken.
Na een jarenlange verbouwing is H.P. Berlages enige kerkgebouw weer in gebruik, blijkt uit de volle fietsenstalling naast de voormalige kosterswoning. Onaangekondigd kloppen we aan bij de personeelsingang. Via de achterdeur worden we naar de ontvangsthal geloodst. ‘De baas’ wordt erbij gehaald, en die gaat er meteen voor zitten. “Ik begrijp de nieuwsgierigheid,” lacht Amon Endt, “dus kan ik wel even snel wat vertellen en laten zien.”
Zijn bedrijf GamePoint houdt kantoor in het gebouw. Sinds maart worden er online kaart-, bord- en bingospellen gemaakt, zoals klaverjassen, backgammon en hartenjagen. Maar ook spellen die sterk doen denken aan roulette, poker en fruitautomaten. “Het is geen gokken,” benadrukt Endt. “Het zijn ‘social games’.”
Virtueel
Social games kunnen wel degelijk kansspelen zijn, alleen worden ze niet zo genoemd omdat er wordt gespeeld om virtueel geld, zogenoemde ‘credits’. Dat vergt doorgaans wel een geldelijke investering, maar betaalt zich niet uit in euro’s. “Dat er geen geld wordt uitgekeerd, is vaak ook het enige verschil met gokken,” zal Marloes Derks van de Kansspelautoriteit later toelichten.
Dit gebouw veel meer indruk op de jeugd dan waar we voorheen zaten
Volgens de toezichthouder is er bij deze spellen net zo goed kans op verslaving en oplopende kosten. Regulering zoals bij (online)casino’s ontbreekt, evenals een leeftijdsbeperking. “Dat vinden wij onwenselijk,” aldus Derks, “omdat dit soort spellen mensen wel enthousiast maakt voor gokken en ze daartoe actief aanzet.” Een op de twee gamende jongeren maakt online de overstap van gamen naar gokken, bleek in 2018 uit onderzoek in opdracht van de Kansspelautoriteit.
Endt lijkt bekend met de zorgen rondom de spellen die zijn bedrijf produceert. “Wij hebben in totaal achttien spellen, die vooral worden gespeeld door vrouwen van dertig jaar en ouder,” vertelt de ondernemer spontaan tijdens de razendsnelle rondleiding. Zijn personeel oogt een stuk jonger dan de doelgroep. De meesten hebben sneakers aan hun voeten en piercings in het gezicht. Allemaal turen ze naar grote beeldschermen. ‘Gedenk aan uwen Schepper in de dagen uwer jongelingschap’, staat nog hoog op de muur achter hen in het deel van het gebouw dat vroeger dienstdeed als zondagsschool. Het citaat uit het Oude Testament leest als een waarschuwing: de jeugd is de tijd van de meeste energie, maar ook van de grootste verleidingen.
Indruk
We krijgen een kijkje in de keuken, letterlijk. “Hier staat een verse en gezonde lunch klaar om de spelontwikkelaars te verleiden naar kantoor te komen,” laat Endt zien. “Tegen mijn verwachting in maakt dit gebouw veel meer indruk op de jeugd dan het statige pand aan het Lange Voorhout, waar we eerst zaten.” In het nieuwe kantoor is plek voor 100 van de wereldwijd 150 medewerkers van GamePoint.
Volgens het kadaster staat het pand deels op naam van Endt Management, de overige driekwart is eigendom van Amusementsbedrijf Morgenstond van de Haagse multimiljonair Joop van Ham. Opvallend genoeg exploiteert deze onderneming amusements- en speelautomaten, oftewel gokmachines. Dat blijkt uit gegevens van de Kamer van Koophandel en de Kansspelautoriteit. Endt zelf verstrekt geen informatie over zijn compagnon: “We hechten aan onze privacy.”
De investering ging in fases, net als de werkzaamheden
Berlage ontwierp de kerk in opdracht van de First Church of Christ Scientist – niet te verwarren met Scientology – die er in 1927 de eerste dienst hield. Het kerkgenootschap was 48 jaar eerder in de Verenigde Staten gesticht door Mary Baker Eddy, die door te lezen in de Bijbel zou zijn genezen van een ernstige ziekte. Zij ontwikkelde de leer dat de boodschap van Christus een wetenschap is die de mens kan genezen. “Een beetje Jomanda-achtig,” is de associatie van Endt, “met handoplegging en zo.”
In de kerkzaal was vroeger plaats voor 700 mensen. Het grootste deel van de houten kerkbanken staat er nog, maar is inmiddels verplaatsbaar. Ze werden al lang niet meer allemaal gebruikt. Op het laatst kwamen er nog maar enkele tientallen kerkgangers naar de wekelijkse dienst, die daarom stopte in 2007. In 2010 werd de Berlage-kerk verkocht. Een paar jaar later begon de verbouwing, die meer dan tien jaar duurde en dus wat heeft mogen kosten. “De investering ging in fases, net als de werkzaamheden,” legt Endt uit. Bedragen noemt hij liever niet.
Ondergronds
“Het herbestemmen van kerkgebouwen is een uitgebreid proces,” vertelt architect Tim Koers aan te telefoon. Hij is eigenaar van het Delftse architectenbureau Zeeuwse Jongens, dat ondergrondse parkeerplaatsen aan het gebouw toevoegde, kantoorruimte creëerde door de kelders uit te graven en zorgde voor de restauratie van de kerk. Dit alles in afstemming met de gemeentelijke Monumentenzorg en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. “Want het is een bijzonder gebouw dat tot in alle details is doorontworpen.”
Ook de inrichting, deels ontworpen door Piet Zwart, is monumentaal
De Berlage-kerk is gebouwd op een terrein met hoogteverschillen. “Dat geeft het ’m een ruimtelijke kwaliteit,” aldus Koers. “De kerkzaal heeft een atypische vorm, waar de entree en het trappenhuis als armen omheen grijpen. Ook de inrichting, deels ontworpen door Piet Zwart, is monumentaal. Door onder meer de lampen, kerkbanken en tegels te behouden, is de geschiedenis zichtbaar gebleven.”
Binnenkijken gaat – normaal gesproken – niet zomaar. De in oude glorie herstelde kerkzaal wordt voorlopig niet gebruikt. Er hangt een groot aantal kunstwerken van Herman Brood uit de privécollectie van de mede-eigenaar, maar deze zijn niet te bezichtigen. “Er mogen evenementen worden georganiseerd, zoals een lezing, gala of bedrijfsfeest,” weet Koers. “Maar het kantoor is pas net opgeleverd, ik kan me voorstellen dat de huidige gebruikers eerst eens kijken hoe deze jas zit.”
Endt wil het nieuwe historische onderkomen van zijn moderne bedrijf wel eenmalig tonen aan omwonenden en andere geïnteresseerden; de zware houten deuren staan open op woensdag 28 mei van 17.00 tot 20.00 uur.
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
