George Stubbs in Mauritshuis, de Leonardo van Liverpool
Het Mauritshuis haalt dé Engelse paardenschilder naar Nederland. Waarom is dat een primeur, terwijl George Stubbs aan de andere kant van het Kanaal al twee eeuwen tot de groten der aarde wordt gerekend?
Het Mauritshuis krijgt ‘Whistlejacket’ op bezoek. Wie nu vragend de wenkbrauwen fronst, hoeft zich niet te verontschuldigen, want het doek en de schilder zijn hier amper bekend. In Engeland daarentegen heeft de steigerende hengst van George Stubbs de status van een nationale kunstschat. Het is echt bijzonder dat het enorme doek (uiteraard verpakt in een schokvrije bekisting) de oversteek mag wagen. Vergelijk het maar met de ‘Stier van Potter’ die in het Mauritshuis hangt: dat iconische doek leen je ook niet zomaar uit.
Engels renpaard
Het zou aardig zijn om die twee volgend jaar eens tegenover elkaar te hangen. Het Engelse renpaard tegenover de Hollandse stier. Wie iets wil begrijpen van een andere cultuur vindt in de kunst prima vergelijkingsmateriaal. Waarom kennen wij George Stubbs (1724-1806) niet, terwijl hij toch te boek staat als dé paardenschilder uit de achttiende eeuw? De man die voor het eerst levensechte portretten maakte van beroemdheden op vier benen. Die dus geen vaststaand recept toepaste, maar echt studie verrichtte en zelfs min of meer in het geheim een kadaver ontleedde om de anatomie van het dier volledig te doorgronden. Het resultaat, in 1766 gepubliceerd als ‘The anatomy of the Horse’, maakte hem zo beroemd dat hij wel de ‘Leonardo van Liverpool’ werd genoemd.
De tweede carrière als dekhengst spreekt zo mogelijk nog meer tot de verbeelding
Kortom, het Mauritshuis haalt iets opmerkelijks in huis en om dat alvast in de week te leggen, werd een kleine reisje georganiseerd. In alle vroegte ontsteeg een gemêleerd gezelschap het biljartlaken van Schiphol om kort daarna de landing in te zetten naar het heuvelachtige Verenigd Koninkrijk. De stewardess duwde nog even haar trolley met koffie door het gangpad en toen waren we er al.
Veel geld
Om ‘Whistlejacket’ hier te krijgen is het Mauritshuis een samenwerking aangegaan met de MK Gallery. Tot 26 januari is daar een uitgebreide show van Stubbs te zien, inclusief leeuwen, luipaarden en oosterse dierentemmers – ook allemaal heel bezienswaardig – maar in Den Haag gaat straks alle aandacht uit naar het paard, omdat George Stubbs daar nu eenmaal zijn kunsthistorische roem aan ontleent. Binnen die beperking komt er genoeg moois over, waaronder het skelet van Eclipse. Dit legendarische renpaard won al zijn achttien wedstrijden met een straatlengte verschil, waarna geen enkele paardenbezitter het meer tegen hem op wilde nemen.
Dekhengst
De tweede carrière als dekhengst spreekt zo mogelijk nog meer tot de verbeelding. Het kostte vijftig gouden guineas om Eclipse een merrie te laten bestijgen en ondanks dat vorstelijke tarief stamt vijfennegentig procent van alle Engelse volbloeden van hem af. De nakomelingen van het opvallend kleine maar blijkbaar perfect gebouwde renpaard domineren zelfs de races in Amerika. Laten we er geen doekjes om winden, het gaat om geld. Veel geld, want zonder weddenschappen zouden al die races er niet toe doen. In Nederland is de dressuur dominant, zo leggen de ruiters op deze reis uit. Daarom is de vreedzame stier van Paulus Potter hier wel bekend en de steigerende volbloed van George Stubbs niet, terwijl beide schilders naar een aanraakbare vorm van realisme streefden.
Door zijn teruggetrokken karakter is Stubbs nooit een societyfiguur geworden
De show in Milton Keynes is in meer opzichten een eyeopener. Luton Airport ligt er maar veertig kilometer vandaan en terwijl het busje over de heuvels snort, dringt de context van de Engelse paardencultuur ook door. Her en der staan de landhuizen op van een verstokte standenmaatschappij waarin het paard meer dan één rol speelde. Terwijl de meeste paarden zich afbeulden op het land, in de mijnen en op de bochtige wegen liet de adel zich maar wat graag vereeuwigen met zijn dure paradepaardjes. George Stubbs had eerder dan wie ook in de gaten dat er juist bij die groep een goede boterham te verdienen viel. Het ging de zoon van een leerbewerker uit Liverpool dan ook zo voor de wind dat hij in welstand eindigde met een huis in Marylebone, nog steeds een heel chique wijk in Londen.
Geen societyfiguur
Door zijn teruggetrokken karakter is Stubbs nooit een societyfiguur geworden. Zijn langdurige relatie met Mary Spencer berustte op een (destijds al geaccepteerde) vorm van samenwonen, maar omdat hij zich nauwelijks in het openbaar vertoonde met zijn ‘common-law wife’ hing er voor tijdgenoten een sluier van geheimzinnigheid omheen. Gelukkig ontbreekt het niet aan sterke verhalen. Naar verluidt herkende Whistlejacket zichzelf al op het canvas voordat het schilderij af was, wat de tweede markies van Rockingham (de eigenaar en opdrachtgever) ertoe bewoog om verder werken stop te zetten. Je moet een mooi verhaal in zijn waarde laten, maar het was een bijzondere innovatie van Stubbs om het paard een egale achtergrond te geven. Het is geen bladgoud zoals op Byzantijnse iconen, maar de kleur hint er wel op. Het gebruik van dit stijlmiddel – een platte diepte – doet zelfs nu nog modern aan.
Verlichting
Al met al is George Stubbs duidelijk een kind van de Verlichting. In de achttiende eeuw verloren veel klassieke dogma’s hun geldigheid. Daarvoor in de plaats kwam de moderne wetenschap die haar kennis baseerde op empirisch onderzoek. Ook Stubbs ging af op zijn eigen bevindingen. Met elke leermeester had hij binnen de kortste keren bonje. Stubbs was een man van de nuchtere praktijk, en ja, hij had gewoon het benodigde talent. De bliksemende oogopslag van Whistlejacket spreekt boekdelen.
George Stubbs, donderdag 20 februari t/m maandag 1 juni 2020, Mauritshuis. Meer informatie: www.mauritshuis.nl
