Raadsleden riepen om haar ontslag. Nu is oud-ambtenaar Sam Schwencke fulltime klimaatactivist
Toen gemeenteambtenaar Sam Schwencke (25) werd opgepakt bij een actie van Extinction Rebellion, riepen raadsleden om haar ontslag. Ze hield de eer aan zichzelf. “Ambtenaren voelen zich niet vrij om te demonstreren.”
In februari arresteerde de politie een handvol klimaatactivisten van Extinction Rebellion op de Mauritskade. Voor de deur van het partijkantoor van de VVD hadden ze de weg geblokkeerd. Onder hen Sam Schwencke. Dat deze protestactie haar baan zou kosten, had de beleidsmedewerker klimaat bij de gemeente Den Haag nooit gedacht. “Ik had al twee keer op de A12 gezeten, kantoorlobby’s bezet en privéjets geblokkeerd op Schiphol,” blikt ze terug in een café. “Mijn team en leidinggevende wisten ervan. Zolang ik niet zou demonstreren tegen gemeentebeleid en niet al te zichtbaar was in de media, was het goed.”
Maar ditmaal belandde ze in een mediastorm. Schwencke, tevens GroenLinks-raadslid in Rijswijk, werd op foto’s herkend. De plaatselijke VVD sprak schande van haar actie. Toen bleek dat ze klimaatambtenaar op het stadhuis was, viel ook de Haagse gemeenteraad over haar heen. De VVD en het CDA vonden de protestactie onverenigbaar met haar baan en stuurden aan op ontslag. In De Telegraaf liet Richard de Mos (Hart voor Den Haag) optekenen dat ze ‘met pek en veren het stadhuis uit’ kon. “Ironisch genoeg gingen ze daarmee tegen hun eigen gedragscode in, want raadsleden mogen zich niet uitlaten over individuele ambtenaren,” merkt Schwencke op.
Ik mocht niet meer betrokken zijn bij onaangekondigde acties, terwijl die níét illegaal zijn
De ophef deed zijn werk. Schwencke werd op non-actief gesteld en een integriteitscommissie boog zich over de zaak. “Ineens had ik een advocaat.” Volgens de commissie was van een integriteitsschending geen sprake. Schwencke mocht blijven, mits ze haar activisme tot een minimum beperkte.
Beknot
“Ik werd enorm in mijn demonstratierecht beknot,” stelt ze. “Zo mocht ik niet meer betrokken zijn bij onaangekondigde acties, terwijl die níét illegaal zijn. Welke rol ik had, deed er niet toe. Zelfs flyeren of actievoerders ondersteunen werd me verboden. Achteraf heeft de gemeente erkend dat dit verkeerd was.” Toch tekende ze bij het kruisje. “Ik wilde mijn baan niet verliezen. Ik had plezier in mijn werk en hoopte binnen Extinction Rebellion achter de schermen actief te kunnen blijven.”
Terug op het stadhuis voelde ze zich beklemd. “Collega’s ook,” vertelt ze. “Ze waren huiverig om activistisch over te komen binnen de gemeentelijke organisatie.” Na een paar maanden zette Schwencke haar werkgever voor de keuze: of de gemeente hief de beperkingen op haar activisme op, of ze nam ontslag. Het werd dat laatste. “Ik mis mijn collega’s, maar verder heb ik geen moment spijt gehad,” zegt ze een halfjaar later. Schwencke gaf ook haar raadszetel in Rijswijk op, al was ze dat al van plan vóór alle heisa. “Het raadswerk ligt me niet. Ik heb er het geduld niet voor.”
Een beleidsdocument typen in een kantoortuin voelt toch als dineren naast een bosbrand
De affaire rond Schwencke bracht een discussie op gang over het demonstratierecht van ambtenaren. “Het heeft veel losgemaakt onder ambtenaren die actief zijn bij Extinction Rebellion. Hun ervaringen zijn wisselend. De gemeente Amsterdam maakt er bijvoorbeeld geen punt van, terwijl ambtenaren elders op het matje zijn geroepen omdat ze iets over de klimaatacties op LinkedIn hadden geplaatst.” Ze wijst op de recente klimaatmars in Amsterdam. “Gewoon een brave demonstratie. Maar mijn oud-collega’s zijn er niet naartoe gegaan, terwijl het onderwerp hen wel na aan het hart ligt. Ambtenaren voelen zich niet vrij om te demonstreren.”
Na haar vertrek werd Schwencke fulltime activist bij Extinction Rebellion, dat net een ontwrichtende protestcampagne op touw zette. Aan de marathonblokkade van de A12 deed ze tien keer mee; tien keer werd ze opgepakt, al had dat geen gevolgen. Vanwege het grote aantal deelnemers dropte de politie de arrestanten steevast op het Forepark zonder hen te registreren. “Ik ben tien keer bij ADO geweest,” grijnst ze. Schwencke noemt de acties succesvol. “Anderhalf jaar geleden wist niemand wat fossiele subsidies zijn. Nu moet de politiek er wat mee.”
Averechts
Tegelijk riepen de klimaatacties veel woede en onbegrip op. Niet meer, maar mínder Nederlanders maken zich zorgen om het klimaat dan vorig jaar, peilde onderzoeksbureau I&O Research deze maand. Werken de blokkades niet averechts? “De groep die vijandig tegenover ons staat, is verhard in hun standpunt,” zegt Schwencke. “Die laten zich toch niet overtuigen. Anderzijds hebben veel mensen zich het afgelopen jaar bij ons aangesloten juist vanwege onze acties.”
Door ontslag te nemen heeft Schwencke haar plek in de bestuurlijke machinekamer ingewisseld voor de marge van het straatactivisme. Dat is althans wat de gemeente haar voorhield bij haar vertrek. Zelf ziet ze dat anders. “Mensen onderschatten de impact van activisme. Extinction Rebellion heeft in nog geen jaar tijd pensioenfonds ABP zover gekregen om niet meer te beleggen in de fossiele industrie. Gezien de intensiteit van de crisis voel ik me meer senang bij actievoeren. Een beleidsdocument typen in een kantoortuin voelt toch een beetje als dineren naast een bosbrand.”
De redactie biedt u dit verhaal uit de kerstbijlage gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus.
