Meer Mozart, minder medicijnen

Door Loek Moor

Fieke Nikken (49), welzijnsmedewerker met muziek, hoeft er niet lang over na te denken: muziek behoort gewoon tot de eerste levensbehoeften. Nu is dit in eerste instantie niet zo vreemd want de op het conservatorium afgestudeerde organiste is al vanaf haar jeugd een en al muziek. “Het is gewoon een taal en dus absoluut geen luxe,” zegt ze. Een basisbehoefte dus.” Zo zag ze veertien jaar geleden een man die leed aan angstaanvallen. “Ik dacht, als musicus, die man zou eigenlijk naar muziek moeten luisteren. En dit werkte. Het klopt ook want muziek motiveert, beïnvloedt, emotioneert en roept herinneringen op. Je raakt mensen.”

Herinneringen

Begin dit jaar werd in Het Huis Nebo, onderdeel van Haaglanden Medisch Centrum (HMC), begonnen met het project ‘Easy Listening’, min of meer overgewaaid uit de Verenigde Staten. Dankzij subsidie van Fonds 1818 en het Nationaal Ouderenfonds konden mp3-spelers worden aangeschaft. Maar dan ben je er nog niet. Er werden met hulp van stagiaires van het Zandvliet College interviews met bewoners of hun familieleden gehouden om achter de muziekwensen te komen en deze op de spelers te zetten. Nikken: “Want je kunt niet zomaar wat nummers gaan draaien. Muziek roept wel herinneringen op maar het kunnen ook heel traumatische affaires zijn.” Maar over het algemeen zien de medewerkers de bewoners genieten en rustiger worden. Of dit nu kinderliedjes zijn, het zwaardere werk als de Matthäus Passion of popmuziek. “In het brein blijft muziek als langste in tact. Mensen die nooit iets zeggen beginnen ineens te praten over vroeger.”

Boenwas

Nu geldt dit niet alleen voor muziek. Zo had eind jaren tachtig de toenmalige Haagse Gemeentelijke Dienst Verpleging en Verzorging in een van de verpleeghuizen al een project met geuren: boenwas, groene zeep, Vim, slijpsel van een potlood. Het geheugen op korte termijn werkte niet meer maar die geuren van vroeger maakten heel wat verhalen los. En er zijn nu ook projecten waar de toch altijd wat kille huiskamers van een verpleeghuis zijn omgebouwd tot knusse kamers met velours gordijnen, oude fauteuils en bloemetjesbehang. Het werkt rustgevend, bewoners voelen zich thuis.

Het project van Het Huis Nebo behelst overigens niet alleen het luisteren naar muziek via de mp3-speler. Nikken zit vaak zelf achter de piano (‘op elke afdeling staat er een’) en verzamelt bewoners om zich heen. Soms doet ze dit samen met een bewoner die vroeger ook vaak speelde. Of er worden beroepspianisten uitgenodigd om een concertje te geven. En uiteraard staat dansen op het programma. Met muziek van bijvoorbeeld André Rieu, maar ook die van Joe Cocker of UB40.

Het mes snijdt bij het project aan twee kanten want het verzorgend personeel is minder tijd kwijt aan het begeleiden van moeilijk te hanteren bewoners en de relatie wordt verdiept. Daarnaast, zo is gebleken, wordt er veel minder rustgevende medicatie voorgeschreven.

Nikken, die nog op zoek is naar vrijwilligers voor dit project, glundert even. “Zo woont hier een man die nergens op reageerde. Dankzij het luisteren naar zijn favoriete muziek, die van de Rolling Stones, steekt hij nu elke keer als ik hem zie lachend zijn duim op.“

Fieke Nikken helpt een van de bewoonsters met de mp3-speler. | Foto: HMC