Veel verborgen dakloosheid onder vrouwen: ‘Ik zorg dat je het niet aan me kunt zien’
Den Haag telt veel meer dakloze mensen dan gedacht. Dat blijkt uit een nieuwe telling, waarin ook zogenoemde bankslapers worden meegenomen. Vooral vrouwen weten onder de radar te blijven.
Ronja Bruijns-Shoblak kwam negen jaar geleden dakloos vanuit Noord-Brabant naar Den Haag, zonder plek om hier te verblijven. “De straat is voor niemand veilig, maar al helemaal niet voor vrouwen. Dus zorgde ik ervoor dat ik opging in de massa en dat niet aan me te zien was dat ik dakloos was. Over het algemeen is dat voor een vrouw makkelijker dan voor een man. Want als je kort haar en baardgroei hebt, maar je je niet regelmatig kunt scheren of naar de kapper kunt, val je eerder op.”
Als ervaringskundig onderzoeker aan de Hogeschool Utrecht zet Bruijns-Shoblak zich nu in voor het bijstellen van het beeld van dakloosheid. “In samenwerking met Kansfonds bieden wij de ETHOS-telling aan, waaraan Den Haag dit jaar voor het eerst meedoet. Daarbij hanteren we een bredere definitie van dakloosheid: een gebrek aan volwaardige huisvesting. De officiële cijfers zijn schattingen van het aantal 18 tot 65-jarigen dat een jaar eerder in de opvang verbleef of buiten sliep. Maar kinderen en ouderen kunnen ook dakloos zijn. En als je in een auto slaapt of bij kennissen op de bank, verkeer je net zo goed in een situatie van dakloosheid.”
Van de dakloze vrouwen is een op de drie moeder
Dat geldt bij de ETHOS-telling ook voor ongedocumenteerde mensen, degenen die langer in een instelling moeten blijven omdat er geen zicht is op een woning, asielzoekers die meer dan zes maanden een verblijfstatus hebben maar nog steeds in een asielzoekerscentrum zitten, en mensen die uit hun woning gezet dreigen te worden of noodgedwongen op een vakantiepark verblijven. “Wij streven ernaar ze allemaal mee te tellen, met hulp van zoveel mogelijk organisaties en hulpverleners.” De telling vindt op 8 april plaats in de regio Den Haag; de uitkomsten worden op 8 oktober bekendgemaakt.
Moeders
In 2023 werd in Den Bosch voor het eerst op de nieuwe manier geteld en vorig jaar deden 55 gemeenten mee. “De trend die we tot nu toe zien, is dat er vooral veel meer dakloze vrouwen zijn dan bekend was,” vertelt Bruijns-Shoblak. Een derde van alle dakloze mensen blijkt vrouw, drie keer meer dan eerder geschat door het Centraal Bureau voor de Statistiek. “En van die vrouwen is een op de drie moeder.” Uit onderzoek is gebleken dat hun kinderen een grotere kans hebben om later eveneens op straat te belanden.
Veel dakloosheid is nu verborgen. Vooral vrouwen vinden andere manieren om te overleven
“Als een vrouw kinderen heeft, is voor haar de drempel om bij hulpverleners aan te kloppen nog groter, uit angst van hen gescheiden te worden,” weet Joy Falkena van Straat Consulaat, dat de belangen behartigt van dakloze mensen in Den Haag. “We werken aan het voorkomen en aanpakken van dakloosheid. Daarvoor is het nodig de omvang en oorzaken ervan goed in beeld te hebben. Veel dakloosheid is nu verborgen. Vooral vrouwen vinden andere manieren om te overleven. Ze doen er alles aan om niet op straat te belanden.”
Uit de eerdere ETHOS-telling bleek dat veel vrouwen en kinderen bij kennissen logeren, zogenoemde bankslapers. “Maar hun afhankelijke positie maakt dat net zo goed tot een onveilige omgeving, waarin de vrouw vaak een tegenprestatie moet leveren voor het dak boven haar hoofd,” aldus Falkena. “Het is een uitzichtloze situatie die we niet moeten accepteren. We moeten verborgen dakloosheid zichtbaar maken en er dan ook echt iets aan doen: voor huisvesting zorgen!”
Opvang
Recht op een Thuis, een landelijk panel van belangenbehartigers die zelf dakloos zijn of zijn geweest, is vorige week gestart met een onlinecampagne om dakloze vrouwen een gezicht te geven. Juist omdat velen niet in beeld zijn, kwam een van hen met het idee om zichzelf te laten portretteren; drie anderen volgden haar voorbeeld. Zo ook Asiza, wier echte naam bekend is bij de redactie. Vroeger werkte ze als verzorgende en woonde ze in de Schilderswijk. Nu verblijft ze in de opvang van KesslerPerspektief aan de Schenkweg.
Steeds meer vrouwen kloppen voor hulp aan bij het daklozenloket, blijkt uit cijfers van de gemeente Den Haag. Vorig jaar meldden 4200 mensen zich, van wie 62 procent man en 38 procent vrouw. In 2020 ging het nog om 29 procent vrouwen. “Wat opvalt, is dat ze steeds jonger en kwetsbaarder zijn,” vertelt een woordvoerder van het Leger des Heils, dat ook vrouwen opvangt in Den Haag.
Bij een taxibedrijf was ik zo goed als aangenomen, totdat ze ontdekten dat ik geen vast woonadres heb
“Ik slaap al een jaar met vijf andere vrouwen in stapelbedden op een zaal,” verzucht de 47-jarige Asiza. “Het zijn bijna allemaal twintigers met problemen thuis, schulden of een verslaving. Zij hebben een heel ander leven dan ik, met een ander ritme.” Ondanks de onrustige nachten en het gebrek aan privacy in de opvang, lukt het haar om vier dagen per week ruim op tijd en keurig opgemaakt op haar werk te verschijnen. Bij Straat Consulaat, want ergens anders kwam ze niet aan de bak. “Ik zorg dat ik er altijd verzorgd uitzie en heb overal gesolliciteerd. Bij een taxibedrijf was ik zo goed als aangenomen, totdat ze ontdekten dat ik geen vast woonadres heb. Mensen denken dat je dan wel gek of verslaafd moet zijn. Maar vind maar eens een woning: overal zijn wachtlijsten. Het duurt allemaal zo lang, en ondertussen gaat je leven eraan.”
Schaamte
“Als moslima dakloos zijn, dat is een heel grote schande,” vertelt Asiza. “Ik had nooit gedacht dat dit me zou overkomen.” Hetzelfde geldt voor de eigenaresse van een onverzekerd huis dat afbrandde, de vrouw die haar gewelddadige man ontvluchtte en de moeder die haar rekeningen niet kon betalen. De laatste durft op het schoolplein niet te vertellen dat ze dakloos is geweest, uit vrees dat vriendjes van haar kind dan niet bij haar mogen komen spelen. “Terwijl deze vrouwen zich helemaal niet hoeven te schamen, het stigma moet eraf,” reageert Falkena. “Het taxibedrijf dat Asiza niet aanneemt vanwege haar situatie, dat moet zich schamen!”
Met de campagne ‘De schaamte voorbij’ willen de vrouwen laten zien dat dakloosheid vele gezichten heeft. “Toen ik dakloos was, herkende ik mezelf helemaal niet in het beeld dat ik ervan had,” zegt onderzoeker Bruijns-Shoblak. “’Daarom vroeg ik eerst niet om hulp. En toen ik wel doorhad dat ik dakloos was en aan de bel trok bij gemeenten, werd ik weggestuurd omdat ik zelfredzaam zou zijn. Ook gemeentemedewerkers herkenden mij niet in het beeld van een dakloze persoon. Daarom zijn de telling en de campagne ook zo belangrijk.”
Op dakloosheidvoorbij.nl zijn de verhalen van vier (voormalig) dakloze vrouwen te lezen. Ook kan er ‘een boodschap van kracht’ voor hen worden achtergelaten.
