Aantal abortussen neemt fors toe, oorzaak onbekend
Het aantal abortussen is opnieuw flink gestegen, blijkt uit cijfers van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Een doorn in het oog van de antiabortusbeweging, terwijl voorstanders van vrije keuze de toegankelijkheid van abortuszorg toejuichen.
Voor het tweede jaar op rij is het aantal abortussen fors gestegen. In 2023 werden in Nederland meer dan 39.000 zwangerschappen afgebroken, ruim 10 procent meer dan in 2022 en het hoogste aantal tot nu toe. In 2022 was er ook al een toename van zo’n 15 procent ten opzichte van het jaar daarvoor.
Er lijkt sprake van een tendens, aangezien het aantal abortussen in de tien jaar voor de sterke stijging redelijk stabiel bleef: tussen de 30.000 en 33.000 per jaar. Hoe het komt dat steeds meer vrouwen een abortus ondergaan, is onduidelijk. Al wordt er volop gespeculeerd over mogelijke oorzaken: een afnemende kinderwens door de klimaatcrisis, het woningtekort en de economische situatie en ongelukjes door weerzin tegen hormonale anticonceptie.
Grootste aandeel
Uit de vorige week gepubliceerde rapportage van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd blijkt dat één op de honderd in Nederland wonende vrouwen tussen de 15 en 44 jaar in 2023 een zwangerschap heeft laten afbreken. Inwoners van Zuid-Holland waren het sterkst vertegenwoordigd. Dat is niet verbazingwekkend, aangezien deze provincie de meeste inwoners telt. Gecorrigeerd naar het aantal vrouwelijke inwoners in de vruchtbare leeftijd, staat Zuid-Holland met 1,3 procent op plek drie. Vrouwen uit de provincie Noord-Holland braken vaker een zwangerschap af (1,4 procent) en inwoners van Flevoland het vaakst (ruim 1,6 procent).
In Zuid-Holland werden vorig jaar 8219 zwangerschappen afgebroken
Zuid-Holland telt twee abortusklinieken, waaronder die aan de Van Beverningkstraat in het Haagse Statenkwartier, en zestien ziekenhuizen met een vergunning om zwangerschappen af te breken. Daarvan werd vorig jaar 8219 keer gebruikgemaakt. In Noord-Holland, waar ook op het schip Women on Waves abortussen mogen worden uitgevoerd, gebeurde dit het vaakst: 11.598 keer.
Minder geboorten
Het totaal aantal geboorten daalde vorig jaar, bleek eerder al uit bevolkingsonderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek. In 2023 werden naar schatting 165.000 kinderen geboren, bijna 3000 minder dan in 2022. Tegenover elke vijf kinderen die geboren werden, stond vorig jaar één abortus. Meer dan de helft van de vrouwen die een zwangerschap liet afbreken, had nog geen kind. In ruim 67 procent van de gevallen ging het om de eerste abortus.
Het aantal vrouwen dat na het afbreken van een zwangerschap anticonceptie kreeg voorgeschreven, steeg vorig jaar van 14.435 naar 17.321. Het aantal vrouwen dat geen anticonceptie wil, nam sneller toe: van 1857 naar 2985. Om een beter te beeld te krijgen van wat er speelt, doen expertisecentrum seksualiteit Rutgers en het Nederlands Genootschap van Abortusartsen onderzoek naar het anticonceptiegebruik van vrouwen voorafgaand aan een abortus. De resultaten daarvan worden begin december verwacht.
Iedereen moet toegang hebben tot abortuszorg
Opvallend is het hoge percentage vrouwen dat een zwangerschap heeft laten afbreken zonder bedenktijd. Tot vorig jaar was het verplicht om minimaal vijf dagen te wachten met abortus na het melden van een ongewenste zwangerschap bij een kliniek of huisarts. Voor een overtijdbehandeling, in de eerste zes weken van de zwangerschap, gold die verplichting niet. Sinds 1 januari 2023 is de wettelijke beraadtermijn geschrapt. Het percentage abortussen zonder bedenktijd steeg van 19 procent in 2022 naar 77,5 procent in 2023.
Financiering
Dat zou kunnen betekenen dat vaker van abortus wordt afgezien als vrouwen zich langer beraden op hun beslissing. Maar het verklaart niet waarom het aantal abortussen in 2022 ook al een vlucht nam. “Onze ervaring is dat er in de praktijk nog steeds tijd zit tussen een voornemen en de daadwerkelijke abortus en dat vrouwen zich bijna nooit bedenken als ze het besluit eenmaal hebben genomen,” vertelt Lisa Vliegenthart van Dokters van de Wereld. Deze medische mensenrechtenorganisatie is ook actief in Den Haag. “We staan bijvoorbeeld geregeld met een zorgbus op de Koekamp. Daklozen, ongedocumenteerden en internationale studenten hebben niet altijd toegang tot financiering van abortuszorg. Wij helpen ze om daar toch voor te kunnen kiezen, bijvoorbeeld via eenmalige vergoeding door een speciaal Haags fonds.”
Ook Vliegenthart kan de toename van het aantal abortussen niet verklaren. “De redenen voor abortus zijn niet onze expertise. Wij pleiten ervoor dat alle mensen die in ons land verblijven baas in eigen buik mogen zijn. Hiervoor moeten zij toegang kunnen hebben tot abortuszorg, zonder financiële drempels. Wij werken daar hard aan en het wordt steeds beter. We weten niet of dat tot meer abortussen leidt, maar wél dat het aantal onveilige abortussen hierdoor afneemt.”
Wij vinden elke abortus er een te veel
“Schokkend,” noemt Arthur Alderliesten de ‘ongekend hoge’ abortuscijfers. De directeur van de pro-life-organisatie Schreeuw om leven verwacht dat dit ‘zomaar aanleiding kan zijn voor een opkomst van tienduizend mensen’ bij de jaarlijkse Mars voor het Leven in Den Haag op zaterdag 16 november. Tegenstanders van abortus lopen dan van het Malieveld door het centrum van de stad, langs het Tweede Kamergebouw en de Hofvijver.
“We zouden het waarderen als het kabinet onderzoek laat doen naar de redenen waarom steeds meer vrouwen voor abortus kiezen,” aldus Alderliesten. “Wij vinden elke abortus er een te veel. Onze hulpverlenersafdeling draait overuren voor vrouwen die zich bij ons melden omdat ze op zoek zijn naar hulp bij een onbedoelde zwangerschap of zitten met allerlei gevoelens in de nasleep van abortus, zoals spijt. Dat zijn er zo’n driehonderd per jaar, maar bij andere organisaties vele malen meer.”
Vrije keuze
Zaterdag is er ook een ander geluid te horen in Den Haag, in de vorm van een protest van het Collectief Vrije Keuze, waarvan Dokters van de Wereld deel uitmaakt. “Wij zijn voor het zelfbeschikkingsrecht, net als 87 procent van alle Nederlanders,” stelt Vliegenthart. “De mars krijgt altijd veel media-aandacht, terwijl die niet representatief is. Daarom laten wij een tegengeluid horen: we zijn trots op de toegang tot veilige abortuszorg en de vrije keuze die we hebben, maar we moeten het niet als vanzelfsprekendheid gaan zien.”
