Na PFAS in sloot ook PFAS in zeewater. Is er reden tot zorg?
Na een sloot op het Forepark blijkt ook Schevenings zeeschuim hoge concentraties PFAS te bevatten. Is er reden tot zorg? Vijf vragen.
Wat zit er in het zeeschuim?
Zeeschuim langs de Nederlandse kust bevat veel PFAS, meldde het RIVM vorige week. PFAS zijn een verzameling synthetische chemicaliën die vanwege hun water- en vetafstotende eigenschappen veel worden verwerkt in de industrie, met de antiaanbaklaag van pannen als bekendste toepassing. De stoffen zijn nauwelijks afbreekbaar – vandaar hun bijnaam forever chemicals – en kunnen bij hoge concentraties en langdurige blootstelling het immuunsysteem beschadigen en kanker veroorzaken.
In navolging van Vlaams onderzoek heeft het RIVM de concentraties van PFAS gemeten in Nederlands zeewater. Vooral in het schuim hopen de deeltjes zich op. In Scheveningen troffen de onderzoekers per kilo schuim 53 microgram PFOA aan, een beruchte stof die pannenfabrikant Chemours veel heeft gebruikt. Bij PFOS, dat eveneens te boek staat als ‘zeer zorgwekkende stof’, gaat het om 58 microgram per kilo.
Wat zeggen deze getallen?
Dat weet ook het RIVM niet. De gevolgen van blootstelling aan PFAS-rijk zeeschuim voor de gezondheid zijn niet onderzocht. Eerder dit jaar bleek dat Nederlanders via voedsel en drinkwater al te veel PFAS binnenkrijgen. ‘Dit maakt dat in principe elke extra blootstelling onwenselijk is,’ stelt het RIVM in een persbericht.
Wat als PFAS toch het nieuwe asbest blijken?
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat adviseert na het zwemmen te douchen, handen te wassen voor het eten en kinderen en huisdieren geen zeeschuim te laten inslikken. De gemeente beraadt zich in overleg met andere overheden en instanties op vervolgstappen.
Zijn er meer gevallen van PFAS-verontreiniging bekend?
Deze zomer heeft het Hoogheemraadschap Delfland uit voorzorg een sloot op bedrijventerrein Forepark afgesloten. Tv-programma Pointer had onthuld dat in 2021 hier de hoogste PFAS-overschrijding van het land was gemeten. Het waterschap zag echter geen reden omwonenden en de gemeente te informeren, omdat de concentraties in de sloten van de naburige woonwijk veel lager lagen.
Toch raadde het RIVM bewoners aanvankelijk af te zwemmen in de sloten in hun wijk of moestuinen te besproeien met slootwater. Dat advies is inmiddels afgezwakt en geldt alleen nog voor de vervuilde sloot op het bedrijventerrein. Het eten van zelfgevangen vis wordt wel afgeraden. Intussen is de zoektocht naar de bron van de PFOS-vervuiling nog altijd bezig. Bij het eerste onderzoek in 2021 zijn door een vergissing meetresultaten verloren gegaan. De kans dat de vervuiler alsnog wordt opgespoord, is niet bijster groot, aldus het waterschap.
Zijn bewoners bezorgd?
Rondom het Forepark was er van de zomer ‘behoorlijke consternatie’, vertelt Niels Hunck, voorzitter van Bewonersorganisatie Leidschenveen. “Veel blijft onduidelijk. Onze grootste vraag is wat er gaat gebeuren met de sloot. Wij willen dat het water schoon is.” Dat de sloten in de woonwijk geen gevaar voor de volksgezondheid vormen, heeft wel wat rust in de tent gebracht. Maar helemaal een geruststelling is het niet, zegt Hunck. “Met de kennis van nu is er geen acuut risico. Maar over PFAS is nog veel onbekend. Wat als ze toch het nieuwe asbest blijken?”
Uiterst gevoelige meetmethoden kunnen heel lage hoeveelheden aantonen in drinkwater
De zaak valt samen met toenemende kritiek op Chemours, voorheen DuPont, de Amerikaanse chemiereus met een grote fabriek in Dordrecht. Eerder dit jaar onthulde tv-programma Zembla dat de bedrijfstop al decennia op de hoogte was van de gezondheidsrisico’s van PFAS en van de vervuiling rond de Dordtse fabriek. Overheden hield het bedrijf in het ongewisse. In september oordeelde de rechtbank in een tussenvonnis dat Chemours deels aansprakelijk is voor de schade als gevolg van PFOA-uitstoot in de jaren tachtig en negentig.
Zitten PFAS ook in drinkwater?
PFAS zijn alomtegenwoordig en dus ook in kraanwater. Voor drinkwaterbedrijven is het bijkans onmogelijk om alle forever chemicals uit het water te filteren. ‘Ondanks het robuuste zuiveringsproces met vele barrières om stoffen tegen te houden, kunnen uiterst gevoelige meetmethoden heel lage hoeveelheden aantonen in drinkwater,’ meldt Dunea op zijn website. ‘De sporen PFAS die we meten, liggen ver onder de geldende normen.’ Ook het RIVM benadrukt dat drinkwater veilig is.
Dunea heeft zich aangesloten bij de oproep tot een Europees verbod op PFAS. Een Brussels voorstel daartoe is echter op de lange baan geschoven.
